سارا گلچین- سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان امروز که جهانی‌سازی حرف نخست را در آن می‌زند، همچنان در اولویت کشورها برای توسعه اقتصادی است،

درواقع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) یک راه مطمئن برای تمامی کشورها از توسعه‌یافته‌هایی مانند اقتصادهای قدرتمند اروپایی تا درحال توسعه‌هایی مانند مصر یا ترکیه است که در پی بهتر شدن وضع اقتصادی کشورشان هستند. در این میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شمال افریقا از جمله کشورهایی هستند در رقابت برای گرفتن سهم بزرگتری از اقتصاد جهان تلاش می‌کنند بیشترین سرمایه خارجی در توان خود را جذب کنند. بانک سرمایه‌گذاری «رنوسانس کپتال»(RenaissanceCapital) در گزارش خود که اواخر ژوئن (ابتدای تیر) منتشر شد، پیش‌بینی کرد که کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال افریقا (MENA) در سال‌های آینده به دلیل نرخ‌های پایین‌تر و سرمایه انسانی بهتر به مناطقی جذاب‌تر برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی تبدیل شوند. به پیش‌بینی این نهاد مالی معتبر کشورهای افریقای جنوبی، ترکیه و اوکراین می‌توانند جایگزین کشورهای اروپای مرکزی و شرقی در میزان جذب سرمایه صنعتی شوند.

ترکیه و عملکرد درخشان

ترکیه یکی از کشورهایی است که در سال‌های گذشته و امسال میلادی عملکرد ممتازی در جذب سرمایه‌های خارجی در داخل خاک خود داشته است. این کشور توانست تنها در آوریل ۲۰۱۷ (میانه فروردین تا میانه اردیبهشت ۹۶) ۷۶۵ میلیون دلار سرمایه خارجی جذب خود کند. این را وزیر اقتصاد ترکیه اواخر ماه گذشته میلادی اعلام کرد. همچنین براساس اعلام وزارت اقتصاد این کشور در ماه‌های ژانویه (میانه دی تا میانه بهمن ۹۵) تا آوریل (میانه فروردین تا میانه خرداد ۹۶) جذب سرمایه خارجی ترک‌ها در مقایسه با مدت مشابه آن در سال گذشته میلادی ۲ درصد افزایش داشت. در ۳ ماه نخست ۲۰۱۷ میلادی (زمستان ۹۵) بیش از ۱۷۵۰ شرکت تاسیس‌شده با سرمایه خارجی در ترکیه ثبت شد. این درحالی است که بیش از ۶۰ شرکت داخلی از شرکای خارجی خود سرمایه دریافت کردند. زمینه فعالیت این شرکت‌ها از عمده‌فروشی و تجارت خرد تا بخش املاک و ساخت‌وساز، متفاوت است. از آوریل ۲۰۱۷ (میانه فروردین تا میانه اردیبهشت ۹۶) نزدیک به ۵۵ هزار شرکت در ترکیه از سرمایه‌های خارجی یا مشارکت با خارجی‌ها سود بردند.

۴۰ درصد کل شرکت‌هایی که سرمایه به ترکیه بردند یا با ترک‌ها مشارکت کردند، در ارتباط با اعضای اتحادیه اروپا بودند. سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای عضو اتحادیه اروپا در ترکیه در ۴ ماه نخست امسال میلادی (میانه دی ۹۵ تا میانه اردیبهشت ۹۶) نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن ۴۲ درصد افزایش پیدا کرد و در کل به ۱/۷ میلیارد دلار رسید. اسپانیا بهترین شریک اروپایی ترکیه در این مدت بود. این کشور با ۹۶۱ میلیون دلار سرمایه‌گذاری بالاتر از بلژیک با ۲۰۹ میلیون دلار و آلمان با ۱۲۳ میلیون دلار قرار گرفت. ترک‌ها پس از رشد اقتصادی راضی‌کننده ۶/۱ درصد در سال ۲۰۱۵ میلادی (۹۴-۹۳) در سال ۲۰۱۶ (۹۵-۹۴) رشد اقتصادی ۲/۹ درصدی را ثبت کردند که از ریزش آمار گردشگران به دلیل انفجارهای گاه و بیگاه و کودتای نافرجام در این کشور نشأت گرفته بود. مشکلات امسال تا امروز وجود نداشته و به همین دلیل سرمایه‌گذاری خارجی اعداد خوبی تا اینجای کار به ثبت‌رسانده است اما اکنون مشکل اصلی ترکیه با آلمان است که بر سر عضویت این کشور در اتحادیه اروپا به‌وجود آمده است. باید دید این مشکل تازه ترکیه چگونه در ماه‌های باقی‌مانده از امسال میلادی بر این کشور اثر خواهد گذاشت.

مصر و آینده امیدوارکننده

بانک سرمایه‌گذاری کپتال رنوسانس که آینده خوبی را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت برای کشورهای خلیج‌فارس و شمال افریقا پیش‌بینی کرده در گزارش خود گفته که مصر در پی کاهش ارزش پول خود یعنی پوند مصر در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی (پاییز ۹۵) می‌تواند یکی از کشورهایی باشد که در درازمدت نفع قابل‌توجهی برای جذب سرمایه خارجی می‌برد. برای نمونه در گزارش آمده، در مصر هزینه نیروی کار از کشوری مانند رومانی که در ۳ ماه پایانی سال گذشته میلادی (زمستان ۹۵) با ۴/۸درصد بیشترین رشد اقتصادی اعضای اتحادیه اروپا را ثبت کرد، کمتر است. 

در مصر همچنان امکان رشد وجود دارد و با نیروی کاری که در سال ۲۰۱۴ میلادی (۹۳-۹۲) نرخ بیکاری در آن ۴۱ درصد بود می‌توان با جذب سرمایه‌گذاری خارجی این نرخ را کمتر کرد. وزارت سرمایه‌گذاری مصر نیز اعلام کرد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور با افزایش ۱۲ درصدی در ۹ ماه نخست سال مالی به ۶ میلیارد دلار رسید. مصر که اکنون درحال عمل به دستورات صندوق بین‌المللی پول برای گرفتن وام ۱۲ میلیارد دلاری برای سروسامان به اقتصادش است، اکنون می‌تواند امیدوار باشد که با توجه به پایین آوردن ارزش پول ملی، هزینه‌های کمتر و نیروی آماده به کار مناسب سرمایه بیشتری را جذب خود کند. همچنین براساس گزارش «شرکت تضمین اعتبار صادرات و سرمایه‌گذاری عرب» که مقر آن در کویت است، مصر با ۲۷ درصد دومین کشور عرب از نظر جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است. این گزارش نشان داد مهم‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در مصر در سال‌های گذشته چین با ۲۲/۶ میلیارد دلار، امارات با ۱۷/۳ میلیارد دلار، ایتالیا با ۸/۵ میلیارد دلار و عربستان سعودی با ۵/۲ میلیارد دلار بوده‌اند.

عربستان سعودی و فلش رو به پایین جذب

 سرمایه عربستان سعودی در میان کشورهای عربی از نظر جذب سرمایه شرایط خوبی دارد. این کشور براساس گزارش شرکت تضمین اعتبار صادرات و سرمایه‌گذاری عرب سومین کشور در میان کشورهای عرب در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است اما در سال‌های اخیر جریان مستقیم سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان روند نزولی داشته است. براساس گزارش امسال کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد این کشور در غرب آسیا پس از ترکیه و امارات بازهم سومین جذب‌کننده سرمایه مستقیم خارجی است. برهمین اساس، در سال ۲۰۱۶ میلادی (۹۵-۹۴) جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در مقایسه با سال پیش از آن ۸/۵درصد کاهش یافت و به ۷/۴۵میلیارد دلار یعنی کمترین میزان از سال ۲۰۱۴ میلادی (۹۳-۹۲) رسید. حال باید دید با توجه به رویای سعودی‌ها برای رهایی از اقتصاد تمام نفتی و گسترش اقتصاد غیرنفتی با کمک برنامه‌ای موسوم به «ویژن ۲۰۳۰»، محمد بن سلمان، ولیعهد جوان این کشور می‌تواند روند نزولی را دوباره صعودی کرده و سعودی‌ها را از خطر نرسیدن به آرزوهای‌شان برهاند یا خیر.