وقتی تخریب طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران را نشانه می گیرد/ شرایط ظاهری فعلی بازار، در شأن شهر زنجان نیست

• کد خبر : 26496
• 1396/09/28
• 0
• https://mazandasnaf.ir/26496
• چاپ

به گزارش مازند اصناف؛ به نقل از موج رسا،بازار زنجان یکی از مهم‌ترین و زیباترین مجموعه‌های تجاری سراسر استان زنجان است، این بازار در قلب بافت قدیمی و مشرف به دروازه قلتوق (دروازه جنوبی شهر زنجان) قرار دارد.

 مجموعه بازار قدیمی به صورت یک خط مستقیم به عنوان بازار بالا و پایین به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است. گستردگی جغرافیایی بازار زنجان و تنوع راسته‌ها، تعدد سراها و کاوانسراهای درون شهری در راسته‌های فرعی که هر کدام به نام و فعالیت خاص اختصاص یافته و وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه در طول زمان‌های گذشته و شرایط حاکم بوده است.

این بازار که طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران است، از سوی غرب و شرق گسترده شده و بدین لحاظ بازار پائین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است.

 

*تاریخچه

ساخت بازار زنجان در سال ۱۲۰۵ هجری قمری در دوران حکومت آغامحمد خان قاجار آغاز و به سال ۱۲۱۳ هجری قمری مقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان گرفته است. به مرور زمان کاروانسراها، گرمابه‌ها، مسجدها و راسته‌ها در اطراف این بازار شکل گرفتند و آن را در اواخر دوره قاجاریه و مقارن با حکومت محمد علی شاه قاجار به مجموعه‌ کاملی تبدیل کردند.

 این مجموعه، در زمینی به مساحت ۱۵ هکتار ساخته شده که پنج هکتار آن به فعالیت های اقتصادی، هفت هکتار آن به سکونت، یک هکتار به اماکن عام‌المنفعه و دو هکتار دیگر به شبکه‌ ارتباطی اختصاص یافته است.

مجموعه‌ی بازار از گذشته‌های دور، محل مناسبی برای برخورد آراء و افکار اجتماعی بوده و همواره نقش ممتاز و برجسته‌ای در حفظ آداب و سنن ملی و مذهبی داشته است.

 

*راسته ها

بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت راسته تقسیم می‌شود از جمله راسته زرگرها، کفاش‌ها، بزازها، سراج‌ها و چند راسته دیگر که این تقسیم‌بندی از نظر حفظ حقوق صنفی و کنترل قیمت کالاهای عرضه‌شده دارای اهمیت است. این نکته نمایان‌گر افکار بلندِ طراحان و بانیان این بازار است.

پنج مسجد "چهل ستون"، "آقا سید فتح الله"،" جامع"، "حجت‌الاسلام" و "ملار" در این قسمت بازار واقع شده‌اند.

 از کاروانسراهای این مجموعه که در قدیم نقش مؤثری در عرضه کالاها ایفا می‌کرده است، سرا یا کاروانسرای حاج علی قلی و سرای حاج کربلایی علی را می‌توان نام برد.

مجموعه‌ی بازار زنجان ۵۶ راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی کل شهر دارد و با دارا بودن ۹۴۰ باب مغازه جایگاه فعالیت 1000 نوع شغل است. 

این بازار به‌طور کلی از ۲ قسمت بازار بالا و پایین تشکیل شده است. در قسمت پایین بازار علاوه بر دادو ستد رایج طبیعی، از طریق دو کاروانسرا، تولیدات محلی و محصولات روستاها و قصبه‌های اطراف زنجان به فروش می‌رسد که البته امروزه این بازار به انبار کالاهای وارداتی تبدیل شده است.

 سرای ملک و گلشن از جمله سراهای این بازار هستند که در سال ۱۳۴۵ قمری بازسازی و مرمت شده‌اند. دو مسجد مهم آقا شیخ فیاض و میرزایی نیز در این قسمت بازار قرار دارند.

تنوع تولید و عرضه کالا و خدمات جانبی و وابسته در قسمت بالای بازار بیشتر است؛ به همین دلیل، این قسمت مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر به شمار می‌آید.

 

*بازار قیصریه

بازار قیصریه‌ یا راسته قیصریه، محل ارائه اجناس ظریف و گران‌بها است. در حال حاضر قیصریه‌ زنجان محل فروش اجناس لوکس است. موقعیت قیصریه‌ زنجان که از راسته‌های اصلی منشعب می‌شود و آن را به خیابان امام خمینی و سبزه میدان متصل می‌کند، باعث تقویت این محور شده و در حال حاضر یکی از فعال‌ترین محورهای بازار است.

این موارد تنها چندین نکته کوتاه در خصوص بازار زنجان است که قدمت تاریخی آن و منحصر به فرد بودن آن موجب شده تا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد.

این روزها انتشار چند عکس در فضای مجازی از وضعیت فعلی بازار زنجان خوشایند نبود و نشان می داد به این مجموعه فرهنگی و اقتصادی آنچنان که باید توجه نمی شود.

اولین فردی که در زنجان به شکل ظاهری فعلی زنجان اعتراض کرد، "اسدالله درویش ‌امیری" استاندار زنجان بود که در کارگروه تخصصی بازار تاریخی زنجان، به تخریب بخش هایی از بازار زنجان اشاره و بی توجهی به این موضوع را ناخوشایند عنوان کرد.

وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد با گذشت زمان، بخش‌هایی از این مجموعه فرهنگی و تاریخی در حال تخریب است، ادامه داد: نباید بی‌توجه از کنار این تخریب گذشت.

مقام عالی استان برضرورت مرمت و بهسازی بازار زنجان تاکید کرد و گفت: مسئولان مربوطه باید در این زمینه تلاش کنند.

استاندار زنجان خودداری مسئولان دستگاه‌‌های خدمات‌ رسان از نگاه اقتصادی و درآمد زا در زمینه بازار تاکید کرد و گفت: اگر دستگاه‌های اجرایی خدمات ‌رسان با نگاه کسب سود در قبال ارائه خدمات وارد این عرصه شوند، مرمت و بهسازی بازار به سرانجام نخواهد رسید.
درویش ‌امیری با بیان اینکه شرایط ظاهری فعلی بازار، در شأن شهر زنجان و بهره‌برداران و کسبه بازار نیست، گفت: آراستگی ظاهری، نحوه اجرای فنی و صحیح تاسیسات مورد نیاز و خروج از بی‌انضباطی و هرج و مرج از جهات مختلف به سود بازاریان و در راستای رفاه این افراد خواهد بود. 

 

*ضرورت مشارکت بازاریان در طرح های بازار
استاندار زنجان ساماندهی شبکه‌ های توزیع برق و مخابرات همراه با سایر تاسیسات را خواستار شد و گفت: مسئولان مربوطه با مشاهده و الگوبرداری از نحوه اجرای تاسیسات بازارهای تاریخی سایر استان ‌ها که اخیراً توسط دولت و با مشارکت بازاریان صورت گرفته است، بهسازی بازار زنجان را در دستور کار خود قرار دهند.
وی با بیان اینکه هر یک از دستگاه‌های عضو کارگروه، باید به اندازه توان خود سهمی در مرمت بازار داشته باشند، عنوان کرد: بازاریان نیز به‌ عنوان افراد ذی‌‌نفع، باید در مرمت و اجرای طرح بهسازی بازار زنجان با دستگاه‌های دولتی و خدمات‌ رسان، همکاری و مشارکت داشته باشند.
درویش ‌امیری با اشاره به اینکه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مسئول و متولی کنترل، نظارت، حفظ، مرمت و نگهداری بناهای تاریخی به‌ ویژه بازار است، گفت: با توجه به اینکه انتظار از این دستگاه اجرایی بالاتر از سایر دستگاه‌‌هاست، لذا میراث فرهنگی باید طرح نهایی مرمت و بهسازی بازار را با کمک مشاور طرح، برای تایید نهایی در جلسه بعدی کارگروه، ارائه کند.

 

*بافت تاریخی بازار در حال تخریب است

فرماندار سابق زنجان نیز در شهریور ماه سال جاری گفته بود، در زنجان حتی برای بافت تاریخی بازار زنجان هیچ کاری انجام نشده و در حال تخریب است و اگر به بافت تاریخی بازار زنجان توجه نشود، خیلی زود  تخریب خواهد شد. 

اما معاون میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان زنجان از اجرای ۹ پروژه عمرانی از اعتبارات مصوب استانی در سال ۹۶ در بازار زنجان خبرداد.

مهرداد عسگریان با بیان اینکه تکمیل مرمت و ساماندهی مسجد چهل ستون زنجان، مرمت راسته های مجموعه تاریخی بازار زنجان در دستور کار است، تصریح کرد: مرمت راسته حاج ابراهیم، مرمت سرای حاج علیقلی، مرمت مسجد آقا کاظم، مرمت مسجد میرزایی نجفی، مرمت سرای مهدی علی نیز انجام می شود.

وی خاطرنشان کرد: مرمت مسجد سید فتح الله و مرمت های اضطراری بناهای تاریخی و مذهبی استان از جمله پروژه هایی است که از محل اعتبارات استانی در بازار انجام شده  و می شود.

این مسئول ادامه داد:  از محل اعتبارات ملی نیز پروژه های برای بازار زنجان مصوب شده که هنوز اعتباری به آن تخصیص نیافته است.

عسگریان در خصوص پروژهایی که از محل اعتبارات ملی برای  بازار در نظر گرفته شده، اظهار کرد: مرمت بازار تاریخی، مرمت و ساماندهی بافت تاریخی شهر زنجان ، مسجد جامع، تهیه طرح تفضیلی شیت بازار تاریخی به مساحت ۶۰ هکتار، مشارکت در مرمت بناهای تاریخی و ساماندهی تاسیسات بازار تاریخی شهر زنجان از جمله پروژه هایی با اعتبارات ملی است که برای بازار تاریخی زنجان در نظر گرفته شده است.

 معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی زنجان در خصوص طرح مرمت و ساماندهی راسته پاشا بازار زنجان گفت:تهیه طرح مرمت و ساماندهی راسته پاشای بازار زنجان از جمله مواردی است که از اعتبارات بافت های فرسوده برای آن استفاده خواهد شد.

---