به این ترتیب، میزان تراز تجاری کشور در این مدت ۳٫۴ میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بهبود قابل توجهی را تجربه کرده‌است.

طبق آمار گمرک، از صادرات ۱۶٫۳ میلیارد دلاری در این مدت، ۲٫۹ میلیارد دلار سهم صادرات میعانات گازی، ۶٫۸ میلیارد دلار سهم محصولات پتروشیمی و ۶٫۶ میلیارد دلار سهم سایر کالاها بوده است. در جدول زیر، آمار صادرات کشور در چهار ماه ابتدایی سال جاری به تفکیک بخش‌های صادراتی نشان داده شده است.

همانطور که از جدول بالا مشخص است، میزان صادرات میعانات گازی از نظر وزنی حدود ۹ درصد و از نظر قیمت دلاری ۲۰ درصد کاهش داشته است. میزان صادرات میعانات گازی در ماه چهارم سال جاری به نسبت مقدار قابل توجهی بوده و این مسئله باعث شده است از آمار کاهشی صادرات این محصول در مقایسه با ماه‌های ابتدایی سال جاری کاسته شود.

در زمینه صادرات محصولات پتروشیمی، آمارهای گمرک نشان از آن دارند که میزان صادرات در چهارمین ماه سال جاری به قدری زیاد بوده که برخلاف ماه‌های قبل، میزان صادرات این محصولات نه‌تنها کاهش نیافته است، که با افزایش چشم‌گیری همراه بوده است. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی، میزان صادرات محصولات پتروشیمی در چهارمین ماه سال جاری ۳٫۲ میلیارد دلار بوده که تقریبا با مجموع صادرات این محصولات در سه ماه ابتدایی سال جاری برابر است. از این رو، میزان صادرات محصولات پتروشیمی در ۴ ماه ابتدایی سال جاری از نظر وزنی، ۶۵ درصد و از نظر قیمت دلاری، ۴۲ درصد افزایش یافته است. شاید یکی از مبهم‌ترین نکاتی که در آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در ۴ ماه ابتدایی سال جاری وجود دارد، همین مسئله باشد. در ادامه، توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه خواهیم کرد.

میزان سایر کالاها نیز با افزایش چشمگیری همراه بوده به طوریکه ۴۹ درصد از نظر وزنی و ۲۱ درصد از نظر قیمت دلاری افزایش یافته است. نکته جالب توجه در این زمینه، کاهش شدید قیمت هر تن کالاهای صادراتی در این بخش است که نشان از افزایش شدید خام‌فروشی در صادرات کشور دارد.

کالاهای عمده صادراتی

چنانچه تقسیم‌بندی تعرفه‌های ۸ رقمی، که کالاها را به کوچک‌ترین دسته‌ها تفکیک می‌کند را در نظر بگیریم، در چهار ماه ابتدایی سال ۱۳۹۵، «میعانات گازی» با ۲۹۱۲ میلیون دلار، «گاز طبیعی مایع‌شده» با ۱۹۴۰ میلیون دلار، «سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع‌شده» با ۵۷۵ میلیون دلار، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» با ۵۱۰ میلیون دلار و «پروپان مایع‌شده» با ۴۹۴ میلیون دلار در بین کالاهای صادراتی غیرنفتی، رتبه‌های اول تا پنجم را داشته‌اند. در جدول زیر، ده کالای اول در صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماه نخست سال جاری نشان داده شده‌است.

اما در تقسیم‌بندی کلی‌تر، محصولات عمده‌ی صادراتی ایران را «گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع‌شده» با ۳۳۱۸ میلیون دلار، «میعانات گازی» با ۲۹۱۲ میلیون دلار، «انواع پلی‌اتیلن» با ۱۰۴۵ میلیون دلار، «فرآورده‌های با حداقل ۷۰ درصد نفت و روغن‌های نفتی» با ۸۲۰ میلیون دلار و «هیدروکربورهای حلقوی» با ۵۴۷ میلیون دلار تشکیل داده‌اند. در جدول زیر، تقسیم‌بندی کلی‌تر محصولات صادراتی در چهار ماه نخست سال ۱۳۹۵ نشان داده شده‌است.

همان‌طور که در جداول بالا مشخص است، عمده محصولات صادراتی ایران را محصولات با فرآوری بسیار کم پالایشگاهی و پتروشیمی تشکیل داده‌اند و محصولات با ارزش افزوده جایگاهی در صادرات کشور ندارند.

نکته بسیار جالب در بین محصولات صادراتی، وجود کالایی تحت عنوان «گاز طبیعی مایع‌شده» است. تاکنون سابقه نداشته است که آمار صادرات گاز ایران، که به سه کشور ترکیه، ارمنستان و آذربایجان انجام می‌گیرد، در آمار صادرات گمرک جمهوری اسلامی آورده شود. اما گمرک جمهوری اسلامی در اقدامی سؤال‌برانگیز به یکباره آمار صادرات این محصول را که بالغ بر ۱٫۹ میلیارد دلار است، در آمار صادرات ماه چهارم سال جاری جای داده است. لازم به ذکر است در آمار مربوط به سه ماه ابتدایی سال جاری، به هیچ عنوان اثری از صادرات این محصول دیده نمی‌شود و میزان صادرات این محصول صفر گزارش شده بوده است.

نکته جالب توجه دیگر اینکه میزان صادرات این محصول نیز بسیار بسیار بالا گزارش شده است. در واقع طبق آمار وزارت نفت از صادرات گاز به کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان، متوسط صادرات روزانه گاز ایران در حدود ۲۵ میلیون مترمکعب است که ارزش آن در سال به عددی در حدود ۲ میلیارد دلار می‌رسد.

با این حال، میزان صادرات کالای «گاز طبیعی مایع‌شده» که در ماه چهارم سال جاری در آمار صادرات کشور گنجانده شده، بالغ بر ۱٫۹ میلیارد دلار است که تقریباً معادل میزان صادرات سالانه گاز طبیعی کشور است. چنانچه بالاتر اشاره شده علت اصلی افزایش صادرات در ماه چهارم سال جاری، افزایش چشم‌گیر صادرات بخش پتروشیمی بوده است. به نظر می‌رسد این مسئله نیز در پی اضافه شدن صادرات ۱٫۹ میلیارد دلاری «گاز طبیعی مایع‌شده» به صادرات کشور به وجود آمده است که در بخش پتروشیمی محاسبه شده است.

چنانچه این آمار را از میزان صادرات کشور کم نماییم، میزان صادرات کشور در مجموع کمتر از ۱۴٫۴ میلیارد دلار خواهد بود که تنها ۶ درصد در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته است. همچنین صادرات بخش پتروشیمی نیز ۴٫۸ میلیارد دلار خواهد بود که تقریباً برابر با میزان صادرات سال گذشته است. بنابراین لازم است گمرک جمهوری اسلامی در زمینه گنجاندن آمار صادرات ۱٫۹ میلیارد دلاری با عنوان «گاز طبیعی مایع‌شده» به آمار صادرات کشور توضیحات لازم را ارائه دهد.

کالاهای عمده وارداتی

در تقسیم‌بندی جزئی، «برنج» با ۴۷۵ میلیون دلار، «دستگاه‌های رادار و کمک ناوبری» با ۴۵۰ میلیون دلار، «ذرت» با ۳۳۵ میلیون دلار، «دانه سویا» با ۳۱۵ میلیون دلار و «کنجاله سویا» با ۲۴۰ میلیون دلار عمده محصولات وارداتی کشور در چهار ماه ابتدایی سال هستند. در جدول زیر، ده کالای اول وارداتی ایران در این مدت نشان داده شده است.

مانند ماه‌های گذشته، میزان واردات «دستگاه‌های رادار و کمک ناوبری» از کشور روسیه همچنان بالاست و برخلاف سال‌های گذشته، این کالا در بین عمده‌ترین کالاهای وارداتی قرار دارد. اما نکته جالب توجه آنکه میزان واردات آن در ماه چهارم سال جاری صفر بوده و به نظر می‌‎رسد روند واردات آن متوقف شده است.

اما در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر، محصولاتی چون «برنج» با ۴۷۵ میلیون دلار، «خودرو سواری» با ۴۷۵ میلیون دلار، «قطعات منفصله تولید خودرو» با ۴۶۲ میلیون دلار، «دستگاه‌های رادار و کمک ناوبری» با ۴۵۲ میلیون دلار و «ذرت» با ۳۳۴ میلیون دلار در صدر محصولات وارداتی ایران هستند. در جدول زیر، تقسیم‌بندی کلی‌تر محصولات عمده وارداتی ایران در چهار ماه ابتدایی سال جاری نشان داده شده است.

در بین محصولات وارداتی، اولین نکته جالب توجه افزایش میزان واردات برنج است که این محصول را به صدر محصولات وارداتی ایران آورده است. نکته جالب توجه دیگر، افزایش واردات خودرو و قطعات منفصله آن است که این محصولات را تا رده‌های دوم و سوم محصولات وارداتی ایران بالا آورده است.

متوسط قیمت دلاری هر تن کالای صادراتی غیرنفتی با احتساب میعانات گازی در حدود ۳۹۶ دلار بوده است که نسبت به سال قبل ۱۱ درصد کاهش داشته و همچنین هر تن کالای وارداتی با متوسط قیمت ۱۲۹۲ دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۶٫۵ درصد افزایش یافته است. بنابراین می‌توان گفت که محصولات صادراتی ایران در مقایسه با محصولات وارداتی از قیمت واحد بسیار کمتری برخوردارند و محصولات وارداتی بیش از ۳ برابر محصولات صادراتی قیمت دارند.

مقاصد عمده صادراتی

در چهار ماه نخست سال ۱۳۹۵، کشورهای چین، امارات، ترکیه، عراق و کره‌جنوبی عمده‌ترین مشتریان کالاهای ایرانی بوده‌اند. البته باید در نظر داشت علت بالا آمدن ترکیه در این لیست، اضافه شدن آمار صادرات «گاز طبیعی مایع‌شده» به میزان صادرات کشور است که موجب شده است این کشور حتی از کشورهایی چون عراق و هند نیز بالاتر برود. در جدول زیر ۱۰ کشور مقصد اول صادراتی ایران نشان داده شده است.

گفتنی است که علت قرار گرفتن کشور کره‌جنوبی در بین ۵ مقصد اول صادراتی ایران نیز صادرات میعانات گازی به این کشور است. در غیر این صورت، ایران صادرات بسیار ناچیزی به کره‌جنوبی دارد. در جداول زیر مقاصد صادراتی میعانات گازی ایران در سه و چهار ماه ابتدایی سال جاری نشان داده شده است.

همان‌طور که گفته شد میزان صادرات میعانات گازی در ماه چهارم سال جاری از رشد قابل قبولی برخوردار بوده‌است. نکته جالب توجه دیگر اینکه برخلاف سه ماه ابتدایی سال که هر تن میعانات گازی ایران به قیمت ۴۰۴ دلار به هر ۵ کشور کره جنوبی، امارات، ژاپن، هند و چین به فروش فروش رسیده بود، در ماه چهارم قیمت میعانات گازی ایران به طور چشم‌گیری افزایش یافته و به هر ۴ کشوری که در این ماه خریدار میعانات گازی ایران بوده‌اند (کره جنوبی، امارات، ژاپن و هند)، این محصول با قیمتی در حدود ۷۰۰ دلار در هر تن فروخته شده است که نشان از افزایش قیمت ۷۵ درصدی این محصول دارد.

مبادی عمده وارداتی

مبادی عمده محصولات وارداتی ایران نیز کشورهای چین، امارات، کره‌جنوبی، هند و آلمان بوده‌اند. لازم است توضیح داده شود که افزایش واردات برنج از کشور هند و واردات گندم از کشور آلمان موجب شده است این دو کشور به جمع ۵ مبدأ اصلی وارداتی ایران وارد شوند. در جدول زیر، مبادی عمده وارداتی ایران نشان داده شده‌اند.

با توقف واردات «دستگاه‌های رادار و کمک ناوبری» از کشور روسیه در ماه چهارم سال جاری، این کشور نیز دوباره به رده‌های پایین تر مبادی وارداتی ایران نزول کرده است. نکته جالب توجه آنکه از ۵۱۲ میلیون دلار کل واردات ایران از کشور روسیه، ۴۵۰ میلیون دلار آن مربوط به واردات «دستگاه‌های رادار و کمک ناوبری» است و بدون احتساب این کالا، ایران تنها ۶۲ میلیون دلار از روسیه واردات داشته است که رقمی بسیار پایین‌تر از حد انتظار است.