بهره گیری دولت از «دیپلماسی گردشگری» برای رونق صنعت توریسم در ایران/ مروری بر تجربیات موفق اقتصاد توریسم در ترکیه، مالزی، چین، لبنان و عربستان

• کد خبر : 5116
• 1393/02/31
• 0
• https://mazandasnaf.ir/5116
• چاپ

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مازند اصناف و به نقل از نامه نیوز - ایران یکی از زیباترین کشورهای جهان است که به تاریخ چند هزارساله و زیبایی‌های خیره کننده مشهور است. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی را در جهان دارا است و یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود. با این حال از نظر تعداد گردشگران هنوز در انتهای جدول قرار دارد. چه آنکه به نظر می رسد صنعت گردشگری هنوز جایگاه خود را در ایران پیدا نکرده است.

این در حالیست که صنعت گردشگری گسترده‌ترین صنعت خدماتی و مهمترین صنعت اشتغال زا در دنیا محسوب می‌شود. میزان سرمایه گذاری برای ایجاد یک فرصت شغلی در صنعت گردشگری بسیار پائین تر از دیگر صنایع است. به عبارت دیگر اشتغال‌زایی در این صنعت به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد و تردیدی نیست که همه کشورها در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره‌گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد جهانی حاصل از گردشگری و همچنین بالابردن سطح اشتغال در کشور متبوع خود هستند. صنعت گردشگری پس از صنایع نفت و اتومبیل‌سازی به سومین صنعت درآمدزا تبدیل شده‌است. ضمن آنکه از لحاظ اقتصادی سبب ایجاد اشتغال، کاهش بیکاری و افزایش درآمد می‌شود. با این وجود ایران هنوز نتوانسته است از جاذبه های گردشگری و تاریخی خود در قالب یک صنعت درآمدزا بهره گیرد.

وضعیت گردشگری اما در دولت قبل با مشکلات و حواشی پر رنگ تر از متن روبرو بود. حاشیه‌هایی که به عقیده کارشناسان و متخصصان این حوزه، ماموریت اصلی سازمان میراث فرهنگی را تحت الشعاع قرار داده بود. با روی کار آمدن دولت یازدهم که از قضا تاکید زیادی بر بهره گیری از ظرفیت های میراث فرهنگی و گردشگری کشورمان برای درآمدزایی دارد امیدها به سازمان میراث فرهنگی و فعالان این عرصه بازگشته است.

در همین راستا و به بهانه 28 اردیبهشت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی مروری گذرا بر وضعیت گردشگری در ایران و عملکرد سازمان میراث فرهنگی در دولت قبل و فعلی کرده‌ایم؛

میراث فرهنگی؛ حیاط خلوت یاران احمدی نژاد

فعالیت سازمان میراث فرهنگی در دولت احمدی نژاد به دلیل آمیختگی با مسایل سیاسی تا حد زیادی به حاشیه رفته و از ماموریت اصلی خود دور شد. و روسای این سازمان یکی پس از دیگری عزل و فردی دیگر بر صندلی ریاست می نشست. حضور اسفندیار رحیم مشایی در این زمان آغازی بر حاشیه آفرینی ها بود که در دوران حمید بقایی به اوج رسید. گرچه فضای التهاب با حضور سیدحسن موسوی در راس این سازمان تا حدودی فروکش کرد اما بسیاری میراث فرهنگی را حیاط خلوت دولت احمدی نژاد و یاران نزدیک به او می دانستند.

روی کار آمدن دولت یازدهم که رییس دولت آن بارها بر اهمیت گردشگری و رونق آن سخن گفته بود، امید برای سروسامان یافتن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را به جمع فعالان این حوزه بازگرداند.

روحانی و دیپلماسی گردشگری!

روحانی از زمان سخنرانی‌های تبلیغاتی خود بر اهمیت رونق گردشگری در ایران تاکید داشت. او در یکی از سخنرانی‌های تبلیغاتی‌اش به مقایسه وضعیت گردشگری ایران و ترکیه پرداخت و گفت «رقم گردشگران در کشورهای همسایه مثل ترکیه در سال 2012 بالای 30 میلیون نفر بوده است. ما ظرفیت‌های زیادی داریم و چهارمین کشور از نظر جاذبه‌های گردشگری هستیم. در صنعت توریسم باید زیربناها مثل هتل، ‌فرودگاه و حمل و نقل را درست کنیم و همه اینها به راحتی امکان‌پذیر است. حتی اگر سرمایه‌گذار داخلی نداشته باشیم ( که داریم ) سرمایه‌گذار خارجی آماده‌است برای ما هتل بسازد و بعد از پول آن هتل برداشت می‌شود و به کشور واگذار می‌شود. فرودگاه‌های ما قابل توسعه است. مهم‌ترین مشکلی که داریم و باید حل کنیم، بحث بانکی و مسائل مالی است که به خاطر تحریم مشکل داریم و دولت باید برنامه‌ریزی کند تا پول گردشگران به نحو مناسب وارد کشور شود.»

اما اظهارات روحانی درباره اهمیت و جایگاه گردشگری محدود به سخنرانی‌های تبلیغاتی اش نبود. او پس از تکیه زدن بر صندلی ریاست جمهوری و در نخستین نشست رسانه ای خود به موضوع گردشگری پرداخت و با بیان این که رونق تولید یکی از راه حل‌های بهبود وضعیت اقتصاد است، عنوان کرد«مقصودم از تولید تنها صنعت و کشاورزی نیست بلکه توریسم هم از همین مسائل اشتغال‌زاست.»

رئیس‌جمهور ایران همچنین در دیدارهایش با رهبران کشورهای همسایه ایران همچون روسیه، ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان، قزاقستان و برخی از کشورهای منطقه مانند لبنان، تاجیکستان موضوع توریسم را مورد توجه قرار داد و  تاکید کرد «صنعت گردشگری علاوه بر سودآوری اقتصادی و اشتغالزایی، حفظ هویت و پایداری فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را نیز به دنبال دارد.»

مسعود سلطانی‌فر  رییس سازمان میراث فرهنگی دولت یازدهم نیز در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به شمار ناچیز گردشگران ورودی به ایران گفت:«در هشت سال دوره‌ی احمدی‌نژاد، عملاً هیچ کاری برای جذب گردشگران خارجی انجام نشده‌است. احمدی‌نژاد در زمان ریاست جمهوری‌ خود هر سال تعداد گردشگران را بیشتر از سال پیش اعلام می‌کرد، اما این آمار از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران با تردید روبرو بود. »

رشد 240‌درصدی ورود گردشگران اروپایی به ایران

رییس سازمان میراث‌فرهنگی اخیرا نیز در نشست هم‌اندیشی فعالان بخش خصوصی صنعت گردشگری که با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمود علوی وزیر اطلاعات، جمعی از فعالان صنعت گردشگری و نمایندگان تشکل‌های حوزه گردشگری، از رشد 240‌درصدی ورود گردشگران اروپایی در 45 روز اول سال‌جاری نسبت به زمان مشابه سال گذشته خبر داد. مسعود سلطانی‌فر افزود: از تاریخ 20فروردین تا 20اردیبهشت سال‌جاری، گردشگران اروپایی که با تور وارد کشور شده‌اند 240‌درصد نسبت به زمان مشابه سال گذشته افزایش داشته و تا شش‌ماه آینده ظرفیت اقامتی بیشتر هتل‌های چهار و پنج‌ ستاره شهرهای اصفهان، شیراز، یزد و کاشان تکمیل است.

وزیر اطلاعات دیگر مقام بلندپایه دولتی حاضر در این نشست نیز پس از سلطانی‌فر در سخنانی تصریح کرد: «هر گردشگر خارجی که به کشور ما آمده پس از دیدن واقعیت‌های ایران، همانند یک سفیر به جنگ رسانه‌ای که دشمنان ما راه انداخته‌اند رفته و مبلغ فرهنگ ما شده است.»

در ادامه نگاهی به وضعیت گردشگری در چند کشور آسیایی و همسایه ایران شده است؛

اکوتوریسم؛ گردشگری پایدار در هند

هند در رده‌بندی مقاصد برتر گردشگری جهان در رتبه 41 با میزبانی از 7 میلیون گردشگر در سال 2013 قرار داشته و از نظر کسب درآمد از این صنعت نیز در رتبه 16 جهانی قرار دارد، با این وجود به طور میانگین هر گردشگر در هند 2600 دلار هزینه می‌کند. این در حالیست که آمریکا که در میان کشورهای جهان بیشترین میزان درآمد از محل صنعت گردشگری را دارد از سفر هر گردشگر 1900 دلار، چین 900 دلار و فرانسه 646 دلار عایدش می‌شود.

هند از سال 2005 به بعد، شاهد رشد در اکوتوریسم، توریسم حیات وحش، و توریسم ماجراجویانه در کنار رشد اسکان در طبیعت، مثل ایجاد مکان‌های مناسب برای برپایی کمپ‌ها، هتل‌های سازگار با اکوسیستم (اکو- هتل) و نیز توسعه خلاقیت‌هایی مانند خانه‌های درختی در «ویتیری» و خانه‌های قایقی در «کرالا» بوده است.

در این شرایط دولت هند قصد دارد درآمدهایش از محل صنعت گردشگری را تا سال 2015 به 26 میلیارد دلار در سال برساند. دولت هند همچنین قصد دارد با افزایش چشمگیر تعداد هتل‌های این کشور با جذب سرمایه‌گذاری خارجی، در سال 2020 به مقصد ‌50 میلیون گردشگر تبدیل شود.

اعتراض های مردمی؛ صنعت بدون دودکش ترکیه را تکان داد

درآمد حاصل از صنعت توریسم (جهانگردی) در ترکیه، با توجه به پیش‌بینی‌های متخصصین در این زمینه، کماکان در حال افزایش است. صنعت توریسم، در 6 ماهه نخستین سال 2013 میلادی در مقایسه با مدت زمان مشابه در سال قبل از آن (2012) 28٪ رشد داشته است، به گفته وزارت اقتصاد در ترکیه بر اساس آمارهای موجود هر توریست، طی اقامت در ترکیه، بطور میانگین 817 دلار هزینه می‌کند.

داده‎ها نشان می‎دهد که اقتصاد ترکیه به طور کلی و گردشگری این کشوردرجریان اعتراض‌های اخیر دچارزیان های گسترده‌ای شده است . سقوط سهام بورس، کاهش شمار گردشگران، کاهش ارزش پول ملی و سرانجام فرار سرمایه های خارجی بخشی از فشارهای اقتصادی و شوک بزرگ مالی بر مردم و دولت اردوغان در پی بروز ناآرامی های اخیر در ترکیه گزارش شده است.

دولت ترکیه با مدیریت و اجرای سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در کلیه بخش‌های اقتصادی، و بر اساس آمارهای موجود، خود را در سال‌های 2018 ـ 2014 آمادهٔ میزبانی از 48٫5 میلیون توریست بطور سالانه می‌نماید. بدین جهت، از صنعت توریست به‌عنوان صنعتی "بدون دودکش" نیز نامبرده می‌شود.

هنر مالزی در کسب درآمد از صنعت توریسم در بحبوحه رکود اقتصاد جهانی

مالزی در بحبوحه رکود اقتصاد جهانی و پیامدهای بحران ساز آن در صنعت توریسم توانسته خود را به جمع ده کشور برتر جهان از نظر سفر گردشگران وارد کند. جهشی که بی‌تردید بر اقتصاد در حال رشد این کشور که تا حد زیادی به درآمد بخش گردشگری وابسته است، تاثیر بسزایی خواهد داشت. چشم انداز آینده توریسم مالزی نیز نشانگر توسعه ی پایدار این صنعت است و برنامه‌ریزی درازمدت دولت نشان می‌دهد که این روند در آینده نیز ادامه خواهدداشت.

ماهاتیر محمد نخست وزیر اسبق مالزی در یکی از سفرهایش به ایران گفت: " اگر مدیریت جاذبه‌هاى توریستى استان اصفهان در اختیار مالزى قرار‌گیرد، سالانه برابر با ارز‌ آورى نفت براى ایران سودآور خواهد بود"

سقوط هواپیمای مالزی تاثیری منفی روی توریسم این کشور گذاشته است. با توجه به اینکه بیشترین مسافران هواپیمای ام اچ 370 چینی تبار بوده‌اند ، به منظور اعمال فشار بردولت مالزی برای کسب اطلاعات درباره قربانیان وهواپیمای گمشده، آژانس‌های گردشگری چین، خطوط هوایی مالزی را تحریم کرده واز کاهش 50 درصدی سفر چینی‌ها به مالزی خبر داده‌اند.

دسترسی به هدف 100 میلیون گردشگر برای چین

با توجه به عملکرد موفق این کشور در طول سال‌های اخیر، این کشور رتبه‌ سومین مقصد گردشگری جهان را که در اختیار «اسپانیا» بود، به خوداختصاص داده‌است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود با توجه به عملکرد موفق این کشور در طول دو هفته برگزاری مسابقات آسیایی در شهر «گوآنگژو» با جذب نزدیک به نیم میلیون گردشگر و جذب بیش از یک میلیون گردشگر در زمان برگزاری المپیک پکن در سال ‌2008، دولت چین به هدف خود در جذب ‌100 میلیون گردشگر در سال ‌2020 و تبدیل شدن به مقصد نخست گردشگری جهان دست یابد. دولت چین همچنین برنامه‌های زیادی نیز برای جذب گردشگر به واسطه حضور پررنگ در نمایشگاه‌های بین‌المللی صنعت گردشگری دارد.

پاریس خاورمیانه؛ تحت تاثیر شورش‌های خیابانی

بیروت شهری بندری است که بر روی دماغه‌ای کوچک و درکنار دریای مدیترانه قرارگرفته و بزرگ‌ترین شهر و پایتخت کشور لبنان است. بیروت را پاریس خاورمیانه لقب داده اند؛ لقبی که با سفر به آن متوجه می‌شوید که چندان هم اغراق آمیز نیست؛ مجسمه‌ها، سنگ فرش‌های خیابان ، سبک متفاوت زندگی در کـنار یکدیگر و تاریخی که هزاران قصه از آن بیرون آمده، می‌تواند کمی شباهت را توجیه کـند. به تمام این‌ها هم‌جواری آب‌های مدیترانه را هم اضافه کنید.به هر حال این شهر، پایتخـت لبنان است؛ کشوری که همیشه عروس، بهار و یا بهشت شرق لقب گرفته است.

شورش‎های خیابانی سوریه باعث رکود چشمگیری در صنعت گردشگری لبنان بوده که به طور معمول 22 درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور را تامین می‎کرد. میزان تنزل دست‌کم ده درصد برآورد شده است. در سال 2010 نزدیک به 2 میلیون توریست از لبنان دیدن کرده‌اند، رقمی که حتی با آمار پیش از آغاز جنگ داخلی(1990-1975) در این کشور قابل قیاس نیست.با آغاز ناآرامی‌ها در تونس و مصر و انقلاب‌های جهان عرب هتل‌های بیروت از ابتدای سال 2011 تقریبا خالی از توریست هستند.فعالیت‌های هتل داران تا 40 درصد کاهش یافته‌است و بسیاری از سفرهای توریستی کنسل شده است.

گردشگری؛ دومین منبع درآمد عراق

گردشگری، پس از نفت بزرگترین منبع تامین درآمد عراق به شمار می رود، اما تمرکز این صنعت در عراق بر روی گردشگری مذهبی و به خصوص پذیرش گردشگران مذهبی از ایران، صنعت گردشگری عراق را به اراده سیاسی دولت ایران و وضعیت اقتصادی در این کشور وابسته کرده است.

پس از سرنگونی صدام، رفته رفته تعداد زائران ایرانی عازم شهرهای مقدس عراق افزایش یافت و در روزهای عادی به 6 هزار و در مناسبت‌های مذهبی به 10 هزار گردشگر در روز رسید.

هرچند این رقم بالا از زائران ایرانی که به عراق سفر می‌کنند، کمک زیادی به رشد اقتصاد عراق می‌کند، اما وابستگی صرف به یک جاذبه توریستی، ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه را افزایش می‌دهد. اخیراً  کاهش ارزش پول ایران به دلیل تحریم‌های غرب، موجب کاهش تعداد گردشگران ایرانی در عراق شده‌است.

برنامه‌های عربستان سعودی برای پررنگ کردن گردشگری

دولت عربستان در سال 2010 نیز اجرای برنامه‌ای ‌10 ساله را آغاز کرد که با اجرای آن تعداد گردشگران این کشور چند برابر شده و تعداد شاغلان در صنعت گردشگری عربستان را از رقم فعلی 457 هزار نفر به دو میلیون نفر رساند. در سال 2011 درآمد عربستان از محل صنعت گردشگری به 59 میلیارد ریال رسید که حاصل آن اختصاص یک درصد از تولید ناخالص این کشور به صنعت گردشگری بوده‌است.

درحال حاضر حدود ‌51 درصد گردشگران عربستان گردشگران داخلی، 23 درصد گردشگران مذهبی و مابقی گردشگرانی هستند که برای بازدید از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی عربستان به این کشور سفر می‌کنند.

صنعت گردشگری به ویژه گردشگری مذهبی در کنار صادرات نفت و گاز از منابع اصلی درآمد دولت عربستان محسوب شده و در حدود ‌20 تا 25 درصد نیروی کار این کشور در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط به کار اشتغال دارند.

آشوب‌ها؛ چهره مثبت گردشگری تایلند را تار نکرد

تایلند روزهای پرتنشی را می‌گذراند؛ اما ظاهرا گردشگری‌اش هنوز آسیبی از این تنش‌ها ندیده است. تصویر مثبت گردشگری تایلند در جهان به همراه تلاش‌های رسانه‌ای برای ماندگاری این تصویر، برگ برنده تایلند است.

تایلند در سال حدوداً 26 میلیون توریست را پذیرا است. تعداد گردشگران ایرانی چندین سال پیش که تعداد پروازها 2 یا 3 برابر فعلی بود در بهترین حالت حدود 280 تا 300 هزار نفر می‌شد. که این تعداد از دو سال پیش و در ارتباط با مسائل داخلی ایران و کاهش ارزش ریال، 60 درصد افت داشته است که البته در یکی دو ماه اخیر با افزایش تدریجی رو به رو بوده است.

---