اما چگونگی این پیروزی در عرصه سلامت ما را به فکر وا می دارد که آیا این داروها، محصولات، تجهیزات، واکسن ها و... همگی می توانند جایگزین خوبی برای نمونه های خارجی باشند؟ آیا استفاده از محصولات ایرانی در حوزه سلامت تاثیری در هزینه های درمانی ما دارد؟ آیا به طور واقعی محققان ایرانی توانسته اند چنین محصولاتی را طراحی کنند؟ در پاسخ به این سوالات لازم است سری به حوزه های مختلف در دانشگاهها، مراکز علمی، موسسات و نهادهای فعال در عرصه سلامت بزنیم و نظرات آنان را در این زمینه جویا شویم؛ همچنین ضروری است وضعیت ایران را در زمینه تولید تجهیزات و ملزومات پزشکی در حوزه های نانو و بیو، داروهای آنتی بادی و نوترکیب و واکسن ها بدانیم.

تولید ۶۲ محصول با فناوری نانو در حوزه سلامت

محصولات در حوزه سلامت و فناوری نانو به ۴ دسته «داروها و مکملها»، « تجهیزات»، « آرایشی و بهداشتی» و « ملزومات و ادوات پزشکی» تقسیم می شوند. در حال حاضر ۶۲ محصول در حوزه سلامت و نانو توسط شرکت های دانش بنیان به تولید رسیده و تجاری سازی شده اند که مورد تایید ستاد ویژه توسعه فناوری نانو هستند. بی شک این موضوع می تواند در روند هزینه ای مردم تاثیر گذار باشد.

در دسته داروها و مکمل ها، ۲ داروی «سینادوکسوزوم» و « پاکلی نب» از جمله داروهای نانویی هستند که توانسته اند جای خود را در بازار دارویی کشور باز کنند.

« سینادوکسوزوم» به عنوان یک داروی ضد سرطان توسط محققان کشور و شرکت دانش بنیان به تولید رسیده است که می تواند با رشد و گسترش سلول های سرطانی که در بدن تداخل ایجاد می‌کنند مبارزه کند. همچنین داروی« پاکلی نب» برای درمان نوع خاصی از سرطان ریه، پانکراس و سینه متاستازیک به تولید رسیده است.

البته که این دو دارو تنها نمونه های تولیدی دارو در حوزه نانو است و داروهای دیگر مانند سیناکورکومین، سینا آمفولیش و ... در حال اخذ مجوز هستند تا به بازار داخل و خارج وارد شوند.

تولید ۱۰ واکسن انسانی ایرانی در کشور

دکتر هومن کاغذیان رئیس مجتمع تولیدی -تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران درباره وضعیت ایران در زمینه تولید واکسن اظهار داشت: اصل ۲۹ قانون اساسی ، تامین دسترسی عادلانه به خدمات سلامت را وظایف دولت بر شمرده و از آنجایی که اصلی ترین  اقدام برای تامین سلامت جامعه و پیشگیری از بروز بیماری ها، واکسیناسیون است به همین دلیل تولید واکسن از اهمیت بالایی برخوردار است.

معاون تولید انستیتو پاستور ایران با تاکید بر اینکه برای تهیه واکسن هزینه ای متحمل خانواده ها نمی شوند، اظهار داشت: دولت این هزینه را می پردازد و تهیه هر واکسن به عهده دولت است و این خود باعث می شود در طولانی مدت بار ضرر مالی و اجتماعی ناشی از رخداد بیماری در جامعه را کم کنیم.

به گفته دکتر کاغذیان، در کشورهای پیشرفته  ۱۷-۱۸ واکسن در سبد بدو تولد برای نوزادان دارند؛ ایران توانسته تاکنون ۱۰ واکسن را در برنامه جامع خود داشته باشد اما بایستی ما ۷-۸ واکسن دیگر تولید کنیم تا به کشور های پیشرفته برسیم. شرط اینکه بتوانیم این واکسن ها را در سبدمان داشته باشیم باید تولید داخل صورت گیرد تا به واردات منجر نشود که ارز زیادی را از کشور خارج کنیم.

دبیر کارگروه واکسن ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اظهار داشت: سالیانه  یک و نیم میلیون تولد نوزاد در کشور داریم که مثلا اگر متوسط تزریق هر واکسن را ۳ دوز در نظر بگیریم حدود ۵ میلیون دوز نیاز است؛ انستیتوپاستور ایران به عنوان یک سازمان سلامت محور با حدود صد سال قدمت در حوزه تولید واکسن انسانی توانسته در سالهای اخیر با تولید واکسن « ب ث ژ یا سل » و «هپاتیت ب » کل نیاز کشور را تامین کرده و از واردات آن جلوگیری کند.

رئیس پارک فناوری سلامت انستیتو پاستور ایران افزود: تا قبل از این، با واردات این واکسن ارز زیادی از کشور خارج می شد. اکنون برای صادرات این واکسن ها اقداماتی در دست اجراست. صادرات واکسن نیاز به اخذ مجوز از سازمان بهداشت جهانی دارد که واکسن ب ث ژ در حال اخذ مجوز های لازم از سازمان جهانی بهداشت است.

کاغذیان تاکید کرد: پیش نیاز صادرات واکسن این است که ما ۳ سال نیاز کشور را برطرف کرده باشیم و این محقق شده.

رئیس مرکز رشد زیست فناوری انستیتو پاستور کرج تاکید کرد: ظرفیت ما در مورد واکسن «سل یا ب ث ژ» حداقل  ۲۰میلیون دوز و برای واکسن هپاتیت ب هم حداقل ۱۵ میلیون دوز است .

وی با تاکید براینکه به واکسن نمی توان صرفا دیدگاه اقتصادی داشت و موضوع امینت ملی نیز در آن مطرح است، گفت: این بدان علت است که دانش فنی و فرآیند تولید واکسن ها استراتژیک است.

تولید ۲۰ داروی بیوتکنولوژی با توانایی محققان ایرانی

اما در اینجا به یکی از حوزه های مهم می رسیم که سرچشمه تولید دارو به شمار می رود و آن هم بیوتکنولوژی یا زیست فناوری است. در حال حاضر تعداد داروهای زیست فناوری موجود در بازار جهانی ۱۴۶ عدد هستند که از این تعداد، ۲۰ دارو با توان محققان داخلی در بازار ایران موجود است. البته که از ۲۰ داروی موجود در کشور، ۴ دارو «منوکلونال آنتی بادی» و ۱۶ دارو نوترکیب هستند.

در اینجا لازم است که به برخی از محصولات مهمی که در حوزه سلامت توسط محققان ایرانی به تولید رسیده است اشاره کنیم.

جدول مهمترین اقلام تولیدی در حوزه سلامت

تاثیر تولید داروهای زیست فناوری در هزینه های بیماران

تا اینجا به برخی از  تولیدات محققان کشور که سلامت افراد در جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد آشنا شدیم اما بد نیست که نظر دکتر مصطفی قانعی، رئیس انستیتو پاستور ایران و دبیر ستاد توسعه زیست فناوری در خصوص تاثیر تولید داروهای بیو در هزینه درمان بیماران بدانیم.

وی معتقد است که هزینه های بیمار به واسطه  تولید داروهای زیست فناوری تا  ۴۰ درصد کاهش یافته؛ همچنین دسترسی بیماران به این داروها بیشتر شده است.

قانعی تاکید دارد که تولید داروهای زیست فناوری در کشور امنیت را چندبرابر کرده چون همیشه در دارو یک مقاطعی کمبود داریم و این کمبودها برخی مربوط به گمرک، ترخیص، حمل و نقل، رسیدن پول به طرف مقابل و... می شود که باید این پروسه را در نظر بگیریم ؛ بسیار پروسه چند مرحله ای است که زمان رسیدن دارو به دست بیمار  را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی ادامه داد: اگر قیمت خارجی هر یک از این داروها ۱۰۰ درصد بوده قیمت داخلی ۶۰ درصد قیمت خارجی شده؛ اگر دقت کنیم می بینیم که تولید داروهای بیو، ارزبری از کشور را کم کرده و هزینه های اقتصادی دولت را هم کاهش داده است. در واقع دولت  ۴۰ درصد به این دارو نسبت به داروی خارجی پول داده است. البته دولت بعد از دو سال و نیم به پولی که برای تهیه داروی ایرانی به مبلغ کمتر از نمونه خارجی هزینه کرده، می رسد.

رئیس انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه تولید دارو درحوزه بیوتکنولوژی در کشور توانسته به اقتصاد کشور کمک کند، گفت: همچنین این حوزه پربازده ترین و پرسودترین حوزه برای دولت بوده  و بخش خصوصی هم به تبع آن هزینه کرده است. این تولیدات داخلی باعث شده که تراز فناوری کشور بالا برود و در سطح جهانی ایران را جز کشورهای صاحب فناوری تولید داروهای با تکنولوژی بالا قرار دهد.

قانعی با بیان اینکه از ۲۰ داروی موجود در کشور، ۴ دارو منوکلونال آنتی بادی و ۱۶ دارو نوترکیب است که توسط محققان کشور به تولید رسیده است؛ همچنین ایران ۶۱ دارو را در اولویت ملی خود دارد که از این تعداد ۲۹ دارو در مراحل مختلف تولید (قبل از نهایی شدن) شرکت های دانش بنیان و در مراحل مختلف آزمایشگاهی، پایداری محصول، صنعتی، نیمه صنعتی ، مطالعاتی و تهیه پرونده دارویی است.

تاثیر ۵۰ درصدی  ساخت تجهیزات داخلی در هزینه ها

اما در این میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری علاوه بر طرح های دیگر از طرح هایی که در فناوری سلامت هستند حمایت می کند تا به مرحله تجاری سازی برسند. دکتر محمود شیخ زین الدین، معاون نوآوری و تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گفت: تا کنون ۲۵ طرح کلان ملی فناورانه در حوزه سلامت از سوی معاونت علمی حمایت شده که از  این تعداد ۱۲ محصول مانند اسکنر قلب، مانیتور علائم حیاتی، اکسیژن ساز و... وارد بازار شده اند.

وی ادامه داد: همچنین دو محصول آماده ورود به بازار بوده و ما بقی در حال اخذ مجوز  هستند؛ این ها طرح های کلان و بزرگی هستند که در حوزه سلامت به شمار می روند.

زین الدین در ادامه با بیان اینکه همچنین ۴۰ طرح در زمینه سلامت از سوی معاونت مورد حمایت قرار گرفته اند، عنوان کرد: این ۴۰ طرح در حوزه های تجهیزات پزشکی، گیاهان دارویی و فراورده های دارویی هستند؛ این طرح ها هم از معاونت علمی و فناوری وام هایی دریافت کرده اند که در آینده شاهد ورود محصولات آنها در بازار هستیم.

معاون نوآوری و تجاری سازی فناوری در خصوص تاثیر تولید تجهیزات پزشکی در کشور برپایه دانش خاطر نشان کرد: تولید تجهیزات پزشکی پیشرفته در داخل در بسیاری از موارد باعث می شود سازندگان خارجی قیمت خود را کاهش دهند؛ این کاهش قیمت حتی تا ۵۰ درصد قیمت اولیه محصولات خارجی می رسد.

تاثیر تولید نانو داروی ایرانی در زندگی مردم

همچنین دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از ارزآوری تولید دارویی که در حوزه نانو به تولید رسیده است گفت: داروی «نانوداکسوروبیسین» با نام تجاری «سینادوکسوزوم» را تا چند سال پیش از خارج وارد کشور می کردیم ولی در طی ۳ سال گذشته  توانستیم با داخلی سازی آن ارزآوری برای کشور داشته باشیم.

وی افزود: این نانو داروی ضد سرطان با قیمت هر ویال  ۸۰۰ دلار وارد کشور می شد ولی اکنون با قیمت هر ویال  ۵۰۰هزار تومان به داروخانه ها داده می شود و حداقل مبلغ آن یک پنجم شده است. همچنین این دارو تحت پوشش بیمه قرار گرفته که با قیمت  ۶۰ هزار تومان بدست مصرف کننده می رسد و این تاثیراتی است که در زندگی مردم دیده می شود.

واکسن های ایرانی بی تاثیر در هزینه های دولت نبوده است

در ادامه دکتر کاغذیان، رئیس پارک فناوری سلامت انستیتو پاستور ایران گفت: به دلیل اینکه واکسن را دولت ها تهیه می کنند، بار مالی بر روی دوش مردم نیست و تامین هزینه واکسن از سوی دولت باعث می شود در طولانی مدت بار ضرر مالی و اجتماعی ناشی از رخداد بیماری در جامعه کم شود.

در حال حاضر نزدیک به هزار شرکت دانش بنیان در حوزه سلامت فعال هستند که به تولید محصولات دانش بنیان در این زمینه می پردازند. در تمام دانشگاههای علوم پزشکی یک یا بیش از یک مرکز رشد در زمینه سلامت فعالیت می کنند. از ۳ هزار شرکت دانش بنیان تایید شده، ۹۲۰ شرکت در حوزه سلامت فعالیت می کنند که  ۲۰۰ شرکت دارای محصول در بازار هستند؛ همچنین از این تعداد، محصول ۴۰ شرکت نیز در عرصه بین‌المللی به فروش می‌رسد.

در حال حاضر حدود ۷۵۰ مرکز تحقیقاتی در دانشگاه‌های مختلف مستقر هستند. همچنین پارک های علم و فناوری هم در زمینه سلامت فعالیت می کنند.

جلوگیری از خروج ۵۰۰ میلیون دلار ارز از کشور با تولید ۳ داروی بیو

دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست فناوری و رئیس انستیتو پاستور در خصوص تاثیر تولید محصولات ایرانی در حوزه سلامت معتقد است که یکی از حوزه های پر اهمیت در حوزه سلامت دارو است که داروهای زیست فناوری جزء مهمی از این دسته به شمار می رود.

وی گفت: داروهایی در حوزه زیست فناوری مانند «فاکتور ۸»، «فاکتور ۷ » و «لیتوکسی مب» به کشور وارد می شدند اما اکنون به همت محققان ایرانی این داروها در کشور تولید می شوند و نیاز کشور را نیز بر طرف می کنند.

وی با بیان اینکه این داروها عدد مشخص ارزبری از کشور داشته اند، خاطر نشان کرد: بعد از زمانی که این داروها در کشور تولید شدند دیگر وارداتی صورت نگرفت. براساس آمارها، همین تولیدات باعث شده که حدود ۵۰۰ میلیون دلار ارز کشور خارج نشود. اینها گران ترین داروهای زیست فناوری هستند.

شتابدهی در پروسه درمان با داروها و تجهیزات داخلی در حوزه سلامت

فاکتور ۸ و ۷، سینادوکسوزوم، پت اسکن، کیتها، واکسن هپاتیت ب و سل و .... تنها نمونه هایی از دستاوردهای محققان در حوزه های نانو، بایو، تجهیزات پزشکی و... به شمار می روند. پروژه های زیادی هستند که در دستور کار قرار گرفته و نوید تولید محصولات جدید را می دهند. همچنین در حوزه نانو نیز داروها و تجهیزاتی هستند که در حال اخذ مجوز بوده و نوید بومی سازی را می دهند. واکسن سازی هم همواره در کشور بدون وقفه جریان دارد.

اما در این میان تجهیزات و ملزومات پزشکی نیز هستند که آن هم در حوزه های نانو، بایو و... با کسب دانش فنی یا مهندسی معکوس به مرحله ای رسیده اند که بدون واهمه در بیمارستان ها به کار گرفته می شوند.

چنین پروژه هایی در حوزه سلامت به دلیل اینکه جان و سلامت انسان با آن در ارتباط است، برای به نتیجه رسیدن، زمان زیادی می خواهند. از سوی دیگر بودجه های زیادی باید صرف شود تا بتوان در نهایت طعم شیرین بومی سازی را با کم کردن هزینه های دولت و مردم چشید. /مهر