در یکی از اصلی‌ترین پیش‌قرارداد‌ مقرر شد ‌‌118 فروند انواع هواپیمای ایرباس‌ شامل 45 فروند‌ ایرباس 321 و 320، 45 فروند‌ ایرباس 330، 16 فروند‌ ایرباس 350 و 12 فروند‌ ایرباس 380 پهن‌پیکر‌ برای ایران‌ایر خریداری شود و در مدت زمان 5 تا 8 سال در اختیار هما قرار گیرد؛ البته شنیده‌ها حاکی از آن است که‌ تاکنون دولت اوباما، فقط با فروش 17 فروند از آنها موافقت کرده است.‌

در گام بعد پیش‌قرارداد خرید بیش از 20 فروند هواپیمای ATR هم برای ایران‌ایر به امضاء رسید.

کمپانی بوئینگ هم که نمی‌خواست از منافع فروش هواپیما به ایران بگذرد، پس از ارائه درخواست به کنگره آمریکا، خواستار صدور مجوز فروش هواپیما به ایران شد و دولت اوباما هم مجوز فروش 80 فروند از تولیدات این کمپانی را به ایران، صادر کرد.

پس از آن بود که موضوع جذب فاینانس از سوی کمپانی سازنده و ایران‌ایر و مجوز اوفک (Office of Foreign Assets Control) به عنوان «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی‌ در آمریکا» مطرح شد و پس از مدتی مجوز اوفک هم در دولت اوباما برای فروش هواپیما به ایران صادر شد.

اما با انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه آمریکا، ظاهراً موضوع فروش هواپیماهای مسافری به ایران، از سوی کمپانی‌های سازنده هواپیما، دچار چالش شده است و هر یک از این کمپانی‌‌ها فعلاً درباره این فروش‌ها به قول معروف «یکی به نعل می‌زنند و یکی به میخ».

به عنوان مثال در حالی‌که پیش‌تر مقام‌های ایران و شرکت بوئینگ آمریکا از نهایی شدن قرارداد ارسال 80 فروند هواپیمای مسافربری به ایران خبر دادند اینک سخنگوی این کمپانی آمریکایی تحقق هدف مذکور را ‌منوط به تصمیم دولت جدید آمریکا عنوان می‌کند.

به نوشته وبگاه «بیزجورنال»، «تیم نیل» سخنگوی شرکت بوئینگ در این زمینه گفته است: اگر دولت «ترامپ» ‌سیاست آمریکا در قبال ایران را تغییر دهد و فروش هوایپما به ایران را ممنوع سازد، بوئینگ به این مسئله احترام می‌گذارد.‌

وی در عین حال گفته است‌: «این قرارداد در زمان لازم صورت می‌پذیرد.»

در واقع بوئینگ‌ به طور غیر مستقیم اعلام کرده است که قول و قرارهایش با ایران، ارزش خاصی ندارد و این شرکت به عنوان یک بنگاه اقتصادی آمریکایی، پیرو دستورات ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور بعدی آمریکا خواهد بود.‌

از سوی دیگر هفته گذشته ‌مجلس نمایندگان آمریکا در خصوص ممنوعیت حمایت مالی از فروش هواپیما به ایران مصوبه‌ای داشت؛ مجلس نمایندگان آمریکا، طرحی را تصویب کرده است که در صورت تصویب مجدد در سنا و امضاء از سوی رئیس‌جمهور این کشور، مجوزهای صادر شده از سوی وزارت خزانه‌داری برای فروش هواپیما و یا قطعه، به ایران را باطل می‌کند؛ این یعنی ممنوع شدن صادرات هواپیمای آمریکایی بوئینگ و البته ممنوعیت صادرات ایرباس که قطعات آمریکایی دارد.

پس از آن بود که ‌خبرنگار بلومبرگ به نقل از معاون رئیس ایرباس توئیت کرد‌: «ایرباس در حال ارزیابی رأی مجلس نمایندگان (آمریکا) است؛ شرکت در مراحل نهایی مذاکره با ایرانی‌هاست ولی این مصوبه، شرایط عدم قطعیت را ایجاد کرده است؛ این اقدام در زمانی که ترامپ در حال تبدیل به رئیس‌جمهور آمریکا است، خوش‌یُمن نیست.»

از سوی دیگر دونالد ترامپ مسئله تعامل‌های پسابرجام دولت کنونی ایران و دولت اوباما را از همان منزل اول یعنی «خود برجام» دارای عیب و نقص می‌داند و گفته است: «مفاد این توافق بد باید دوباره مورد مذاکره قرار بگیرد.»

البته یکی از قانونگذاران دموکرات آمریکا به انتقاد از رأی اخیر کنگره در ممانعت از فروش هواپیما به ایران گفته است که تحقق مسئله کمکی به «ایرباس» به عنوان رقیب بوئینگ است.

بنا به گفته «اریک لارسن»، این مسئله گام اول دولت جدید و جمهوری‌خواهان کنگره در نابودی تولید و فرصت‌های شغلی در کشور است، این اقدام به مثابه نوشتن چکی برای رقبای اروپایی آمریکا است.‌

‌این موارد در حالی مطرح می‌شود که مسئولان ایرانی طرف این قرارداد‌ها، تلاش ‌می‌کنند فعلاً در این‌باره موضع خاصی نداشته باشند و به بیان برخی کلیات اکتفا کنند.

به تازگی و پس از جریانات اخیر دولت آمریکا، علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی ایران، در این‌باره گفته است: انعقاد قرارداد خرید ایرباس به مراحل پایانی خود می‌رسد، مسائل فنی تا حد بسیاری روشن است، مسائل حقوقی نیز ادامه دارد و‌ در آینده نزدیک قرارداد خرید امضا خواهد شد.

از سوی دیگر اصغر فخریه کاشان، عضو ارشد مذاکره کننده تیم هوایی ایران امروز ‌در واکنش به اظهارات منتشر شده از سوی مقامات ایرباس و بوئینگ مبنی بر این که «اگر دولت آمریکا فروش هواپیما به ایران را ممنوع کند به این تصمیم احترام می‌گذارند‌»، گفته است: هنوز نمایندگان ایرباس و بوئینگ به صورت رسمی موردی را به ما اعلام نکرده‌اند.

بنا به ادعای فخریه کاشان نمایندگان ایرباس و بوئینگ به صورت مستمر و دائم با ایران در تماس هستند اما هنوز موضوعی را به صورت رسمی و کتبی به ما اعلام نکرده‌اند.

فخریه کاشان در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود، یک فروند ایرباس جدید A321  در مراحل چک نهایی برای ورود به ناوگان هوایی ایران است، این ایرباس چه زمانی وارد ناوگان ایران‌ایر می‌شود‌؟ گفته است: ایرباس 321 از جمله 5 فروند ایرباسی است که تا پایان سال شمسی وارد ناوگان هوایی کشورمان می‌شود.

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی درباره اظهارات مسئولان ایرباس مبنی بر این که به شرط پرداخت نقدی یک فروند ایرباس نو را تا پایان سال به ایران تحویل می‌دهد، گفت: هنوز هیچ مذاکره‌ای درباره پرداخت نقدی برای خرید هواپیماهای نو نداشته‌ایم، هنوز هیچ یک از این اظهارات به طور رسمی به ما اعلام نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر شرط ایرباس پرداخت نقدی باشد، ایران این شرط را خواهد پذیرفت؟‌ گفت: منبع مالی برای خرید نقدی هواپیماهای نو از ایرباس نداریم اما تأکید می‌کنم هنوز ایرباس درباره این درخواست خود به صورت رسمی با ما وارد مکاتبه و مذاکره  نشده است.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که اواخر آبان‌‌ماه امسال مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را که فروش هواپیمای مسافربری به ایران را ممنوع می‌کند، به تصویب رساند.
این طر‌ح با 243 رأی موافق در برابر 174 رأی مخالف تصویب شد و بر اساس آن قانونگذاران آمریکایی وزارت خزانه‌داری این کشور را از صدور مجوز به بانک‌های‌ آمریکایی برای تأمین مالی خرید هواپیما توسط ایران منع می‌کند.
‌در این طرح که «بیل هویزنگا»، نماینده جمهوری‌خواه پیش‌نویس آن را ارائه کرده است، وزارت خزانه داری آمریکا را از صدور هر گونه مجوز برای مؤسسات مالی آمریکا در ارتباط با صادرات یا صادرات مجدد هواپیماهای تجاری به ایران منع می‌کند. ‌

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی امروز درباره جلسه بعدی مذاکره با نمایندگان ایرباس و بوئینگ گفت: در هفته جاری جلسه‌ای برای ادامه مذاکرات با نمایندگان ایرباس و بویینگ برگزار می‌شود.

بنابراین گزارش‌ تناقض‌ و ابهام‌ در گفته‌‌های دو طرف درباره قراردادهای خرید هواپیمای نو، واضح و مشخص است هنوز طرفین خصوصاً کمپانی‌‌های سازنده هواپیما به اجماع خاصی برای اجرای تعهدات خود دست نیافته‌اند.

از سوی دیگر عقب‌نشینی از تعهدات امضاء شده در پیش‌قرارداد‌ها از سوی کمپانی سازنده نشان از عدم قطعیت این قرارداد‌ها دارد، قرارداد‌هایی که دولت ما بارها بر آن افتخار کرده و آن را سندی برای تحقق اهداف ایران در برجام می‌داند.