پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به مناسبت فرارسیدن سالروز ابلاغ این سیاست‌ها، در گزارشی به بررسی موضوع اعلام نارضایتی رهبر معظم انقلاب از اجرایی نشدن این سیاست‌ها، دلایل این موضوع و مطالبات معظم له در این زمینه پرداخته است.

خشنود نیستم

«اسم اقتصاد مقاومتی هم زیاد تکرار می‌شود... من البتّه خیلی خشنود نیستم از مقدار پیشرفت این فکر و این بنیان مهم در کشور.»[۱] این عبارات رهبر معظم انقلاب اسلامی حکایت از نارضایتی ایشان از روند عملیاتی‌سازی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و پیشرفت آن دارد.

البته اعلام ناخشنودی از نحوه‌ عملکرد مسئولان و کارگزارانِ کشور در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تنها در این سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به چشم نمی‌خورد. ایشان در پیام نوروزی خود به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۳ نیز نسبت به انجام نشدن کارِ لازم برای تحقق «حماسه‌ اقتصادی» ابراز نارضایتی کرده و با اشاره به اعلام سیاست‌های «اقتصاد مقاومتی» از آن به عنوان «زیرساخت فکری و نظری برای ایجاد حماسه‌ی اقتصادی» نام بردند:

«در باب حماسه‌ اقتصادی کاری که باید انجام بگیرد و توقّع بود که اتّفاق بیفتد، اتّفاق نیفتاد. تلاش‌هایی انجام گرفت که مورد سپاس است، ولی کار بزرگی که باید در زمینه‌ حماسه‌ اقتصادی انجام بگیرد، همچنان در پیش روی ما است و ما موظّفیم که این حماسه را به وجود بیاوریم. مسئله‌ اساسیِ اقتصاد برای کشور ما و ملّت ما یک مسئله‌ی مهم است؛ در اواخر سال ۹۲ بحمدالله یک زیرساخت فکری و نظری برای حماسه‌ اقتصادی به وجود آمد؛ سیاستهای «اقتصاد مقاومتی» اعلام شد و زمینه آماده است برای اینکه ان‌شاءالله تلاش لازم در این باب انجام بگیرد.»[۲]

اشاره‌ رهبر معظم انقلاب به ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به اسفندماه ۱۳۹۲ برمی‌گشت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از ابلاغ این سیاست‌ها در جلسه‌ای با حضور سران سه قوه، ضمن تأکید بر جامع و فراگیربودن این سیاست‌ها، ورود جدی قوا برای اجرای آن و پاسخ به انتظارات مردم را خواسته بودند:

«با ابلاغ این سیاستها، مردم اکنون منتظر اجرای آنها و تأثیرات مثبت ناشی از اجرای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی هستند، بنابراین دولت، مجلس و قوه‌ی قضائیه باید بطور جدی وارد میدان شوند و وظایف مربوط به خود را، در هر بخش، پیگیری و اجرا کنند.»[۳]

چند روز پس از جلسه‌ رهبر معظم انقلاب با سران قوا، ایشان دیداری با مسئولان، فعالان اقتصادی و مدیران مراکز علمی و رسانه‌ای و نظارتی داشته و طی آن به تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به صورت تفصیلی پرداخته و لوازم اجرای آن را برشمردند. ایشان مجموعه‌ی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را «الگویی بومی و علمی» و «تدبیری بلندمدت» برای اقتصاد کشور معرفی کردند:

«مجموعه‌ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در واقع یک الگوی بومی و علمی است که برآمده‌ از فرهنگ انقلابی و اسلامی ما است؛ متناسب با وضعیت امروز و فردای ما است... این یک تدبیر بلندمدت برای اقتصاد کشور است.»[۴]

یک‌سال بعد رهبر معظم انقلاب ضمن اشاره به سخنان پیشین خود درباره‌ مسئله‌ اقتصاد و ابلاغ این سیاست‌ها، تلاش‌های به عمل آمده در زمینه‌ی مسائل اقتصادی را «کافی» ندانسته و از ضرورت دمیدن «نفَس جدیدی» در مسئله‌ی اقتصاد سخن گفتند:

«در طول این سال‌ها همیشه تلاش‌هایی شده است لکن کافی نیست. آنچه ما می‌خواهیم بگوییم، این است که باید یک نفَس جدیدی به این کار داده بشود. امروز بیست‌ونهم بهمن است. سال گذشته بیست‌ونهم بهمن، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را به دستگاه‌های مختلف ابلاغ کردیم؛ امروز یک‌سال گذشته. اقتصاد مقاومتی برای کشور ضروری است.»[۵]

با تکرار زبانی هیچ اتّفاقی نمی‌افتد

اما دلیل این اعلام نارضایتی‌ها و تذکرات رهبر انقلاب به مسئولان در زمینه‌ اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی چیست؟ با دقت در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌توان پاسخ این سؤال را «فقدانِ اقدام و عمل لازم» در این زمینه و بسنده کردن به «حرف» و در یک کلمه «برخورد شعاری و سطحی» با موضوع دانست. ایشان در برهه‌های گوناگونی به صراحت این موضوع را اعلام کرده و مسئولان را به اقدام جدی و «فراتر رفتن از حرف و شعار» فراخواندند.

رهبر انقلاب خردادماه ۹۳ و در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی «حمایت و ستایش» از این سیاست‌ها را کافی ندانسته و خواستار اقدام لازم شدند:

«از روزى که این سیاست‌هاى اقتصاد مقاومتى اعلام شده است و ذکر آن مکرّر گفته شده است، مسئولین مختلف -دولتى‌ها، مجلس محترم، دستگاه‌هاى مختلف، مسئولان گوناگون- در مقام حمایت و ستایش از این سیاستهاى اقتصاد مقاومتى برآمده‌اند و مکرّر گفته شده، لکن تجربه‌ى بنده به من میگوید که ستایش کافى نیست؛ تعریف کردن کافى نیست؛ حرکت لازم است. بله، افرادى مى‌آیند، مى‌نشینند، در منبرهاى عمومى یا در جلسات خصوصى از مزایاى این اقتصاد مقاومتى مطالبى را بیان میکنند و غالباً هم درست است، امّا خب باید اقدام کرد، عمل کرد.»[۶]

س از این رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام نسبت به کُند حرکت کردن در این زمینه هشدار دادند:

«اقتصاد مقاومتی را جدّی بگیرید. خب، رئیس جمهور محترم گفتند، مسئولین دیگر هم کم‌وبیش اظهار کرده‌اند، گفته‌اند، منتها باید عمل کرد: وَ لا مِمَّن عَلی‌ غَیرِ عَمَلٍ یَتَّکِل؛ این‌جور نباشد که به زبان بگوییم، در عمل کُند حرکت بکنیم.»[۷]

چند ماه پس از این هشدار، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به صراحت «تکرار زبانی» این موضوع از جانب مسئولان و فعالان اقتصادی و سیاسی بدون اقدام متناسب را راه‌گشا ندانستند:

«از وقتی که این عنوان مطرح شده، شاید هزار مرتبه از طرف مسئولین -با کم و زیادش- تأیید شده؛ مسئولین مختلف، فعّالان اقتصادی، حتّی فعّالان سیاسی، مسئولین دولتی، مجلس، غیره، مکرّر گفته‌اند اقتصاد مقاومتی، اقتصاد مقاومتی؛ خب، خوب است؛ لکن با اسم و با تکرار زبانی هیچ اتّفاقی نمی‌افتد؛ هیچ اتّفاقی نمی‌افتد. با بردن اسم دارو و تکرار اسم دارو هیچ بیماری خوب نمیشود؛ دارو را باید مصرف کرد.»[۸]

باید اقتصاد مقاومتی را باور کنید

تذکرات رهبر معظم انقلاب درباره‌ پرهیز از برخورد شعارگونه با اقتصاد مقاومتی و ضرورت اقدامات عملی جدی مسئولان در این زمینه در سال ۹۴ نیز ادامه یافته است. ایشان در خردادماه ۹۴ از نگرانی خود درباره‌ی «نبود همدلی» درباره‌ی مسئله‌ی اقتصاد مقاومتی سخن گفتند:
«در مورد اقتصاد مقاومتی، خوشبختانه در کشور هم‌زبانی هست، [امّا] مشکل ما در همدلی است؛ آدم می‌ترسد هم‌زبانی باشد، همدلی نباشد... این هم‌زبانی هست، همدلی هم باید انجام بگیرد یعنی از بُن دندان به مسئله‌ی اقتصاد مقاومتی باید باور آورده شود؛ باور کنیم که کلید حلّ مشکلات کشور در داخل است.»[۹]

این روند اعلام نارضایتی رهبری از انجام نگرفتن اقدامات لازم و ضروری برای اجرایی‌سازی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و بسنده کردن به تکرار زبانی موضوع همچنان ادامه یافت که نشانگر «عدم تغییرِ رفتار مسئولان مرتبط» در این زمینه است. رهبر انقلاب در دیدار با اقشار مختلف مردم در اواسط شهریور ۹۴ بار دیگر اقدامات جدی در این موضوع را خواستار شدند:

«همین اقتصاد مقاومتی که سیاستهای آن ابلاغ شده است و بر روی زمین و به‌صورت کار عملی و عملیّاتی و اجرائی هم باید با شدّت هرچه تمام‌تر و بدون فوت وقت دنبال بشود.»[۱۰]

پیش از این و در دیدار با اعضای هیأت دولت، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به صراحت فعالیت‌های صورت‌گرفته در این زمینه از سوی دولت را «ناکافی» دانسته بودند: «پارسال -سال ۹۳- شروع اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بود. دوستان دولت هم گزارش‌هایی به من دادند... حالا یک گزارش مفصّلی فرستادند که البتّه برای من خلاصه کردند آن گزارش را و تماماً خواندم، نگاه کردم. کارهایی که انجام گرفته در زمینه‌ اقتصاد مقاومتی، بعضی‌هایش کارهای مقدّماتی است... بعضی از کارهایی که گزارش شده، مربوط به بندهای اقتصاد مقاومتی نیست... اینها آمده جزو کارنامه‌ دستگاه‌ها در زمینه‌ اقتصاد مقاومتی؛ درحالی‌که این نیست. بعضی از کارها هم ارتباطی اصلاً به بندهای اقتصاد مقاومتی ندارد؛ این مقدار کافی نیست.»[۱۱]

 مطالباتِ رهبری از مسئولان برای اقدام عملی

با نگاه به بیانات رهبر معظم انقلاب در چند سال اخیر و به‌خصوص پس از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌توان به این نکته پی برد که ایشان به روشنی «مطالبات و انتظارات» خود از قوای سه گانه و دستگا‌ه‌های گوناگون را در چارچوب سیاست‌های ابلاغی مشخص ساخته و اعلام کرده‌اند. «وظایف مسئولان و مدیران کشور» کاملاً مشخص است و اگرچنانچه عزم و اراده‌ی جدی و راسخی برای اجرای خواسته و مطالبه‌ی رهبر انقلاب و مردم وجود داشته باشد، اقتصاد مقاومتی پیاده شده و کشور در مقابل فشارها مصونیت می‌یابد.
اهم این مطالباتِ رهبری در قالب ۳ جدول ذیل مرور شده است:

دو صد گفته چون نیم کردار نیست

از سوی دیگر پس از انتشار نامه‌ رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به رئیس‌جمهور درباره‌ الزامات اجرای برجام و تأکید دیگر باره‌ ایشان بر «جدّی گرفتن و پیگیری همه‌‌جانبه‌ اقتصاد مقاومتی» موضوع بسیار حساس‌تر نیز شده است:

«رفع تحریم‌ها هر چند از باب رفع ظلم و احقاق حقوق ملّت ایران کار لازمی است، لیکن گشایش اقتصادی و بهبود معیشت و رفع معضلات کنونی جز با جدّی گرفتن و پیگیری همه‌‌جانبه‌ اقتصاد مقاومتی میسّر نخواهد شـد. امید است که مراقبت شود که این مقصود با جدّیّت تمام دنبال شود و به‌خصوص به تقویت تولید ملّی توجّه ویژه صورت گیرد.»[۱۲]

پس از اتمام مذاکرات چندین ساله‌‌ هسته‌ای، مردم در انتظارِ اقدامات جدی و اثرگذار از سوی مسئولان و به‌خصوص مسئولان دولت برای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و گشایش در وضعیت اقتصادی خود هستند. وظایف مسئولین در این زمینه کاملاً شفاف بوده و تذکرات رهبر معظم انقلاب درباره‌ فراتر رفتن از برخورد شعاری با موضوع و برنامه‌ریزی و اقدام جدی در این حوزه، چندین بار تکرار شده است. «عالِم بی‌عمل» بودن از منظر عقل و دین نکوهش شده و در فرهنگ عمومی ملتِ ما نیز «دو صد گفته چون نیم کردار» هم تلقی نشده است. حال باید منتظر ماند و دید مسئولان و مدیران کشور چه عملکردی در اصلاح رویه‌ گذشته و روی آوردن به برنامه‌ریزی و اقدام جدی برای تحقق این سیاست‌ها خواهند داشت؟ که به فرموده‌ امیرالمؤمنین علیه‌السلام «فرصت‌ها چون ابر در گذرند».[۱۳]

[۱] - بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در نهمین همایش ملی «نخبگان فردا» ۱۳۹۴/۷/۲۲

[۲]  - پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال جدید  ۱۳۹۲/۱۲/۲۹

[۳] - بیانات در جلسه سران قوا در حضور رهبر انقلاب ۱۳۹۲/۱۲/۶

[۴] - بیانات در جلسه تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ۱۳۹۲/۱۲/۲۰

[۵] - بیانات در دیدار مردم آذربایجان ۱۳۹۳/۱۱/۲۹

[۶] - بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ‌۱۳۹۳/۳/۴

[۷] - بیانات در دیدار مسئولان نظام ۱۳۹۳/۴/۱۶

[۸] - بیانات در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت روز ملّی مهندسی ۱۳۹۳/۱۱/۶

[۹] - بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی ۱۳۹۴/۳/۶

[۱۰] - بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۱۳۹۴/۶/۱۸

[۱۱] - بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضاى هیأت دولت‌ ۱۳۹۴/۶/۴

[۱۲] - نامه رهبر انقلاب به رئیس‌جمهور درباره الزامات اجرای برجام ۱۳۹۴/۷/۲۹

[۱۳] - نهج‌البلاغه، کلمات قصار ۲۱: الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ