در این میان سرانه مصرف داخلی سیمان هم در پی کاهش رکود ساخت و ساز و پروژه‌های عمرانی کاهش یافته که مجموع شرایط داخلی و خارجی سبب شده تولید و صادرات سیمان ایران در مدت اخیر کاهش قابل توجهی داشته باشد و به نوعی زنگ خطر برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان سیمان به صدا درآید.

طی پنج ماهه اول امسال صادرات سیمان سفید نسبت به سال گذشته 36 درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر سیمان‌های کلینکر که به آن سیمان پودر نشده هم می گویند با کاهش هشت درصدی صادرات همراه بوده است. عراق در حال حاضر بزرگ‌ترین بازار صادراتی سیمان ایران است و کاهش صادرات سیمان به این کشور در حالی اتفاق افتاده که عراق با راه اندازی کارخانه های سیمان خود، دیگر سیمان خاکستری از ایران نمی خرد، بلکه با خرید کلینکر اقدام به تولید سیمان می کند اما در همین مدت صادرات سیمان کلینکر ایران به عراق نیز 20 درصد کاهش داشته است.

به این ترتیب، عراق بزرگ‌ترین مقصد سیمان صادراتی ایران به شمار می‌رود که با کاهش صادرات به این کشور مواجه شده ایم و از سوی دیگر رکود داخلی باعث کاهش مصرف سیمان و ایجاد نوعی رکود در این بخش شده است.

مانع‌تراشی عراقی‌ها برای خرید سیمان ایرانی

جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق نیز در این باره گفته که اصلی‌ترین دلیل کاهش صادرات سیمان، نزدیک شدن عراق به مرز خودکفایی در تولید سیمان است، چراکه در حال حاضر حدود 70 درصد از کارخانه‌های تولید سیمان در این کشور به بهره‌برداری رسیده و وزارت صنایع عراق موانع تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای را برای واردات سیمان درنظر گرفته‌اند.

به گفته وی کاهش صادرات سیمان به عراق به دو عامل مربوط می‌شود؛ بخشی از این اتفاق به مسائل داخلی عراق و بخشی به مسائل داخلی خودمان باز می‌گردد.

همچنین دبیر کل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق می‌گوید دومین دلیلی که باعث کاهش صادرات سیمان به عراق شده است به عدم توجه تولیدکنندگان سیمان به اقتضائات بازار و مقصد صادراتی‌شان بر می‌گردد. از سوی دیگر رقابت‌های ناسالمی که برای شکل‌گیری قیمت فروش سیمان در نقاط صفر مرزی رخ داده است، باعث افزایش تعرفه سیمان از سوی عراقی‌ها شده است.

البته در عین حال یکی از مهم ترین دلایل کاهش صادرات سیمان به عراق را می توان ایجاد فضای امنیتی و کاهش ساخت و ساز در این کشور دانست؛ بنابراین تولیدکنندگان سیمان می توانند امیدوار باشند که با بهبود شرایط وضعیت صادرات به این کشور به نحو مطلوبی بهتر شود.

شاید یکی از سیاست هایی که تولیدکنندگان ایرانی بتوانند در این زمینه اتخاذ کنند، عدم فروش سیمان به عراق در یک بازه زمانی برای افزایش قیمت آن است. از سوی دیگر در همین مدت به دلیل برخی رقابت های ناسالم در مرز ایران و عراق، قیمت سیمان صادراتی ایران به عراق کاهش پیدا کرده است، به همین دلیل دولت این کشور برای حمایت از تولید داخل، تعرفه واردات سیمان از ایران را افزایش داده است که دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان نیز بر همین موضوع تاکید دارد و معتقد است که دلیل اصلی کاهش صادرات سیمان به عراق عواملی چون ناامنی‌های منطقه‌ای و عدم ساخت‌وساز در عراق است.

به گفته عبدالرضا شیخان صادرات سیمان به این کشور 20 درصد کاهش یافته و با توجه به اضافه شدن تعرفه سیمان وارداتی به عراق، احتمالا در آینده شاهد کاهش بیشتر صادرات این محصول خواهیم بود. همچنین صادرات سیمان کلینکر نسبت به مدت مشابه سال قبل 20 درصد کاهش داشته است و با توجه به این‌که حدود 65 درصد صادرات سیمان کشورمان به عراق است، هر تاثیر منفی در صادرات به عراق موجب کاهش کل صادرات سیمان می‌شود.

عراق دیگر سیمان نمی‌خرد؛ مواد اولیه خام می‌خرد و خود تولید می‌کند

بر این اساس می‌توان گفت ظرفیت صادرات کشور تا حد زیادی به وضعیت کشور عراق بستگی دارد؛ عواملی مانند گروهک تروریستی داعش، ناامنی‌های منطقه‌ای، عدم ساخت‌وساز در عراق و عدم تزریق بودجه دولت عراق باعث کاهش صادرات سیمان به این کشور شده است.

با توجه به روابط خوب سیاسی بین ایران و عراق به نظر می رسد که در صورت افزایش قیمت سیمان ایران، بتوان موضوع تعرفه های وارداتی را از طریق روابط بین دو کشور حل کرد، در غیر این صورت ایران یا باید قیمت سیمان خود را کاهش دهد یا شاهد کاهش بیشتر صادرات سیمان به عراق باشد.

اما به گفته برخی کارشناسان، عراق این روزها به فکر کاهش صادرات سیمان نهایی به کشور خود و تهیه مواد خام از ایران برای تولید سیمان در داخل کشورش است.

به گفته سید صادق سواعدی، نایب رییس اتحادیه صادرکنندگان سیمان خوزستان در شرایطی که سیمان تولیدی کشور اجازه ورود به عراق را ندارد، چرا باید مواد اولیه آن را به این کشور صادر کنیم؟ عراق دیگر سیمان ما را نمی‌خرد و به جای آن مواد اولیه تولید سیمان را با قیمت‌های پایین، خریداری و برای تولید سیمان در کارخانه‌های خود استفاده می‌کند.

کاهش سرانه مصرف سیمان در داخل

بنابراین این شرایط که عراق به دلیل نزدیکی به ما، مواد اولیه را با قیمت خیلی پایین تهیه می‌کند، اگر به آنها خام فروشی نکنیم، قطعا دیگر توانایی خرید مواد اولیه از کشورهای دیگر را نخواهند داشت. شاید عدم خام فروشی به عراق و وادار کردن این کشور به خرید سیمان از ایران بتواند تا حدودی مشکل تولیدکنندگان سیمان در کشور را کاهش دهد. اما نکته اصلی اینجاست که مشکل تولید سیمان علاوه بر مسائل صادراتی به کاهش استفاده از سیمان و رکود ساخت و ساز در داخل کشور نیز بر می گردد؛ به گونه‌ای که طبق اعلام انجمن صنعت سیمان، سرانه مصرف این ماده در بازار داخلی در پی رکود ساخت و ساز کاهش یافته که دلیل آن کاهش ساخت و ساز و پروژه‌های عمرانی عنوان شده است.طبق آنچه انجمن صنعت سیمان اعلام کرده، در سال گذشته سرانه مصرف سیمان در کشور 750 کیلوگرم بود که در سال جاری به 650 کیلوگرم رسیده‌ و با ادامه این روند ممکن است تا پایان سال از 650 کیلوگرم نیز کمتر شود.

به گزارش ایسنا، سالانه حدود 80 میلیون تن سیمان در کشور تولید می‌شود که از این رقم حدود 55 میلیون تن به مصرف داخل می‌رسد و مابقی به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

افزایش تعرفه واردات سیمان خاکستری به عراق

همچنین به گفته گراوندی، عضو هیات رییسه انجمن صنعت سیمان در سنوات گذشته طرف عراقی تعرفه واردات سیمان خاکستری را از حدود پنج تا هفت دلار در هر تن به 13 دلار افزایش داد و اخیرا نیز این تعرفه تا حدود 20 دلار افزایش یافته که در برخی مرزها اعمال می شود.

به گفته او عراقی‌ها اعلام کردند اگر تولیدکنندگان ایرانی سیمان را با قیمت بالاتری وارد بازار عراق کنند، تعرفه واردات را افزایش نخواهند داد.

بنابراین با توجه به اینکه بازار صادراتی ایران به دلیل تعرفه های واردات سیمان در کشور عراق دچار مشکل شده و می توان احتمال کاهش صادرات سیمان را نیز در آینده نزدیک داد، راه اندازی پروژه های عمرانی در کشور و خروج بخش مسکن از رکود می تواند کمک زیادی به تولیدکنندگان سیمان در کشور کند.

البته ایجاد فضای امنیتی در کشور عراق نیز از عمده دلایل کاهش صادرات سیمان به این کشور است و در صورتی که این شرایط بهتر شود، قطعا این کشور برای ایجاد زیرساخت های خود به سیمان بیشتری نیاز خواهد داشت.

ایران جیب