نمی توان گفت بازار کار باید روزی به یک ثبات قطعی برسد و هیچگونه امکانی برای ورود و خروج و جابه جایی نیروی کار در آن وجود نداشته باشد، چون اساسا چنین بازار بسته ای نه تنها مطلوب بیکاران نخواهد بود بلکه مدنظر شاغلانی که احتمالا قصد تغییر شغل داشته باشند هم نیست؛ بنابراین پویایی و امکان جابجایی یکاصل در هر بازار کاری است و اتفاقا به عقیده کارشناسان بازار کار باید وجود داشته باشد و از اینرو نرخ بیکاری نباید صفر باشد.

بر اساس آمارهایی که از سوی مرکز آمار ایران ارائه می شود در تمامی ماه‌های سال برخی در وضعیت اشتغال و درصدی نیز در حال تجربه بیکاری مطلق هستند. در کنار این دو، بخشی از نیروی کار نیز هستند که نه می توان آنها را شاغل کامل دانست و نه بیکار!

۲ میلیون نفر نه شاغلند نه بیکار

براساس تعاریف و استانداردهای جهانی، شاغلان این گروه در مرز بیکاری و اشتغال قرار دارند و معمولا ویژگی ناتوانی در تامین مخارج زندگی از نقاط بارز اشتغال ناقص محسوب می شود. این گروه از فعالان اقتصادی امکان انجام فعالیت اقتصادی به میزان بیشتر از ۴۴ ساعت در هفته را ندارند و با وجود اینکه خصوصیت‌های یک فرد بیکار را به همراه دارند، شاغل نیز شناخته می شوند اما نه شاغلی که بتواند با امنیت خاطر به شغل خود تکیه کند و مخارج زندگی وی تامین باشد.

بنابراین کارشناسان بازار کار به این گروه از افراد بیشتر به چشم بیکار نگاه می کنند تا شاغل، چون آنها از طریق انجام کار امکان تامین مخارج خود و یا احتمالا خانواده ای را ندارند. در ایران، طی یک دهه اخیر همواره بخشی از بازار کار در وضعیت اشتغال ناقص قرار داشته و افراد به صورت مداوم با دلهره بیکاری و دغدغه تامین معیشت دست و پنجه نرم کرده اند.

تحلیل‌های آماری نشان می دهند در طول سال‌های اخیر تعداد افراد دارای اشتغال ناقص و به عبارتی، جمعیت در مرز بیکاری و اشتغال افزایش یافته و در حال حاضر به ۲ میلیون نفر رسیده است. البته این تعداد یکبار در سال ۱۳۸۹ به ۲ میلیون و ۱۰۰ هزارنفر نیز رسیده است ولی در برخی سال‌ها تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر نیز کاهش یافته بود.

به عقیده کارشناسان اقتصادی و بازار کار، افزایش آمار جمعیت دارای اشتغال ناقص نشان دهنده بدتر شدن اوضاع بنگاه‌ها در جذب نیروی کار و همچنین دشوارتر شدن ورود به بازار کار است، ضمن اینکه با وجود اشتغال‌زایی ۲ میلیون نفری توسط بسیاری از واحدها، اما این تعداد اشتغال ایجاد شده هر لحظه در خطر نابودی و ریزش نیروی کار قرار دارد و از استجکام و امنیت کافی برخوردار نیست.

جدول وضعیت اشتغال ناقص در ایران از سال ۸۴ تا بهار ۹۴

آیا بازگشت ۵۰۰ هزارنفر به بازار کار نشانه خوبی است؟

یکی از نکات حائز اهمیت درباره تحرکات بازار کار کشور این است که تعداد جمعیت فعال کشور پس از یک دهه به بالاترین میزان رسید و در بهار امسال، ۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزارنفر تصمیم به انجام فعالیت اقتصادی گرفتند در حالی که این تعداد در پایان سال گذشته ۲۱ میلیون و ۳۰۰ هزارنفر بوده است.

تحلیل‌های کارشناسی این است که رشد جمعیت فعال اقتصادی نشان دهنده افزایش امید افراد برای اشتغال است و جامعه به این سمت می‌رود که ممکن است پس از سال‌ها، بازار کار در شرایط بهتری برای پذیرش آنها قرار گرفته باشد، همچنین از دیدگاه دیگری این موضوع بیانگر این است که فشارهای اقتصادی جامعه افزایش یافته است. از این رو، بخشی از جمعیت غیرفعال به تکاپو افتاده اند تا برای فرار از بی پولی، شغلی برای خود دست و پا کنند.

از دیگ نکات حائز اهمیتی که جا دارد سیاست گذاران و برنامه ریزان اقتصادی کشور برای آن چاره اندیشی کنند، اینکه نرخ اشتغال ناقص در کمترین فاصله با نرخ بیکاری قرار گرفته است. به بیان ساده تر، اگر ۲ میلیون شاغل ناقص کشور را هم در ردیف افراد دارای بیکاری پنهان قرار دهیم، با ۲.۶ میلیون بیکار مطلق بهار امسال، جمعیتی بالغ بر ۴.۶ میلیون نفر را تشکیل می دهند که با چالش جدی و شدیدی در بازار کار مواجه هستند.

منبع: تراز