پایگاه خبری مازند اصناف: » بحث پیرامون شبکه های ماهواره ای خارج از کشور و آسیب های اجتماعی- فرهنگی آن برای جامعه وراهکارهای مقابله با تاثیرات مخرب آن، از مسائل مهم و اساسی مورد نظر اندیشمندان، سیاسیون و به خصوص مجریان نهادهای دولتی مي باشد.

ماهواره به عنوان یکی از فراگیرترین و موثرترین وسایل ارتباط جمعی، اثرات کوتاه مدت و دراز مدتي كه همیشه دارای اهمیت بوده داشته و با گذشت زمان و تغییرات اساسی در شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و جهان، هرروز به این ضرورت افزوده می شود. اگر در گذشته فقط چند شبکه ماهواره ای فارسی زبان مانند بی بی سی یا صدای آمریکا با جهت گیری و اهداف سیاسی خاص و هدایت شده از سوی دولت های انگلیس و آمریکا وجود داشت،اما در چند سال اخیر شبکه هایي با اهداف کاملا متفاوت بوجود آمده اند و در مدت زمان بسیار محدود مخاطبان بسیاری را در بین مردم وبه ویژه کانون های خانوادگی به خود اختصاص داده اند.

طبق آخرین آمار سایت های معتبر مربوط به صنعت ماهواره می توان گفت که امروزه حدود ۹۰ ماهواره در جهان فعالیت می کنند که این تعداد ماهواره امواج حدود ۷۰۰۰ شبکه تلویزیونی را ارسال می کنند. از بین این ۹۰ ماهواره امواج حدود ۳۰ تا ۳۵ ماهواره آسمان کشورمان را پوشش می دهد. این تعداد ماهواره امواج حدود ۳۰۰۰ شبکه را بر آسمان ایران می افشانند. اگر شبکه های کارتی یا کد شده را از این تعداد شبکه کسر کنیم می توان گفت که در کل چیزی حدود ۱۷۰۰ شبکه کد نشده و به اصطلاح باز (free) در ایران قابل دریافت است. البته باید بگویم که تعداد شبکه های فارسی زبان ماهواره ای با سرعت زیادی در حال رشد است. برای مثال اولین شبکه فارسی زبان در سال ۱۳۷۵ تاسیس شد در حالی که هم اکنون این تعداد به حدود ۴۰ شبکه رسیده است. می توانم بگویم که به طور میانگین هر ساله ۵ شبکه به شبکه های فارسی زبان اضافه می شود.

لذا مي توان گفت جنگ نرم رسانه ای بر ضد جامعه ایرانی در ظاهر و محتوا گسترده تر شده و ابعاد بسیار وسیعی پیدا کرده است. شبکه های جدید بیشتر به مسائل فرهنگی - اجتماعی تکیه کرده و خانواده و روابط انسانی رابه عنوان بزرگترین سرمایه جامعه مورد هدف قرار داده اند. به عنوان مثال برخی از شبکه های ذکر شده با پخش فیلم و سریال های شبانه روزی اهداف زیر را دنبال می کنند:

1- بی اهمیت جلوه دادن احترام به والدین

2- ترویج و عادی جلوه دادن خیانت زن به همسروالبته شوهر به زن

3- ترویج خانواده های بی سامان و لجام گسیخته در مقابل ساختار سنتی خانواده و مورد تهديد قرار دادن ارزش هاي اخلاقي و اجتماعي خانواده ها

4- عادی جلوه دادن رابطه جنسی دختر و پسر قبل از ازدواج تا حد باردار شدن دختر خانواده

5- تعصب زدایی از کانون خانواده و ترویج بی تفاوتی نسبت به حریم

6- عادی جلوه دادن سقط جنین برای دختران قبل از ازدواج به عنوان راه حلی طبیعی برای رفع دلهره های احتمالی در روابط جنسی دختر و پسر

7- هویت زدایی ازمفهوم خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی مستقل و مؤثر

8- ترویج مفهوم زندگی با دیگران به جای ازدواج ( جالب است بدانیم این مفهوم سالهاست در برخی تولیدات روتین تلویزیونی خودمان هم تبلیغ می شود).

9- ترویج فمینیسم و کم رنگ کردن نقش مرد در جامعه در حد کسی که تنها جهت رفع نیازهای جنسی زن خلق شده است!

10- مخدوش نمودن رابطه فرزندان پسر و دختر در خانواده

11- افزایش تأثیرپذیری جنسی وخشونت درجوانان ونوجوانان بخصوص از طریق پخش موزیک ویدئوهای خاص

12- پی ریزی و ایجاد آمادگی ذهنی تفکر شیطان پرستی در نوجوانان و جوانان

13- بي تفاوت بار آوردن نسل جوان نسبت به مسائل جامعه

14- تضعيف اعتقادات مذهبي و ديني مخاطبان

15- القاي تفكر جهاني زيستن و در رأس آن رواج پوچ گرايي خلقت انسان

16- از بين بردن قدرت تفكر و تعمق نسبت به مسايل سياسي،اجتماعي،اعتقادي و...

17- در موضع انفعال قراردادن مخاطبين وسلب اختيار از آنان در رابطه با تصميم گيري

18- القاء خواسته هاي گردانندگان شبكه ها به بيننده و ايجاد شكاف ميان مردم وحاكميت وتغيير ماهيت و افكار عمومي با تبليغات مورد نظر

19- از بين بردن حجاب هاي اخلاقي و ديني در ميان خانواده ها و نسل جوان

20- ترويج خشونت وبي بند و باري و مسايل جنسي

21- ازبين بردن حجب وحيا ميان خانواده ها(درگذشته كودكان ونوجوانان درباره مسايل جنسي، پول، خشونت، بيماري،مرگ و... لب فرو مي بستند ،اما به تدريج اين نوع راز داري ها به فراموشي سپرده شد.)

22-  ترويج مد گرايي و ارائه مدهاي آرايشي و پوششي نا بهنجار

23- بزرگ نمايي نقاط ضعف و بي اهميت جلوه دادن نقاط قوت كشورهاي مورد نظرهجوم رسانه اي

24- گسترش فرهنگ مصرف و عدم تمايل به اقدامات خلاقانه و ....

25- تلاش براي خلق هيجانات كاذب و خلق آرمان هاي عوام فريبانه

26- افزايش جرايم توسط نمايش تصاوير خشونت بار و نزاع و كشتار

27- ارائه اخبار و اطلاعات ناروا و تحريف اخبار و شايعه پراكني

28- تهي نمودن زبان و ادبيات ملي از زيبايي هاي خاص خود

29- تغيير و تخريب معاني و مفاهيمي همچون آزادي عقيده، آزادي بيان، حقوق بشر و ...

30- تلاش در جهت ترويج فرهنگ برهنگي

31- آموزش و جذاب جلوه دادن تفريحات ناسالم براي جوانان

32- و ...

اكنون چند سوال وجود دارد:

1-  شبکه های ماهواره ای فرصت هستند یاتهدید؟

2- بايد ازآنها استفاده کرد یا استفادها ازآنها غیر قانونی است؟

3- در عصر ارتباطات و دهکده جهانی بهترین روش مقابله و مواجهه با ماهواره و پیامدهای آن چیست؟

4- با تهاجم فرهنگي به چه طريقي بايد مقابله نمود؟

بحث اساسی این است که با وجود ممنوعیت قانونی وجود و استفاده از ماهواره در جامعه ایران، در حال حاضر شبکه های ماهواره ای در بسياري از شهرها، با استقبال زیادی مواجه شده و استفاده از آن روز به روز بیشتر می شود، بطوریکه مسئولان و سازمانهای مرتبط را به فکر چاره اندیشی برای حل  اين مشکل به تكاپو انداخته است. مثبت یا منفی بودن اهداف و کارکرد های شبکه های ماهواره ای و بودن یا نبودن آنها خود موضوع مفصل و جداگانه اي است اما در حال حاضر و در جامعه ایران براساس قانون، ورود، توليد، نصب، نگهداري و استفاده از تجهيزات ماهواره اي ممنوع مي باشد. اگر بپذیریم که ماهواره تهدیدی کاملا جدی و ابزارجدیدی است که دشمنان و استکبار جهانی با اهداف دقیق ، برنامه ریزی و هزینه های میلیونی، برای آسیب زدن بر بنیان های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه ما طراحی کرده اند ودر حال بهترین راهکار و روش مقابله با آن کدام است؟ متاًسفانه تاکنون راه حل عملي براي مقابله با اين معضل صورت نگرفته وفقط درحد پيشنهاد راه كارهايي ارائه شده است .

در سال های گذشته و حتی اخیراً اخبار مختلفی از سوی نهاد های انتظامی و دیگر سازمان های ذیربط مبنی بر جمع آوری ماهواره ها با وضع جرائم سنگین و مجازات های دیگربه عنوان مهمترین پیشنهاد و تنها راهکار عملی گهگاه به صورت ناقص ارائه و مطرح شده است که به نظر این بدترین و ناکارآمد ترین روش مواجهه با این پدیده است که به جز دامن زدن به نارضایتی بخشی از مردم وبدبین کردن آنها به نظام و ترغیب بیشتر جامعه به برنامه ها و شبکه های ماهواره ای کارکرد دیگری نخواهد داشت، زيرا اين مورد قبلاًدر مورد ويديو آزمايش و آزمون خود را پس داده  است. این بدان معنا نیست که بحث آسیب شناسی ماهواره ، ابعاد و راهکارهای مقابله با آن را رها سازیم و بالعکس از ضرورت پرداختن علمی و غیر احساسی و کارشناسانه با این پدیده بسیار حساس و جدی حکایت دارد.

قبل از پرداختن به هر بحثی بایستی به این سوال پاسخ داد که چرا شبکه های ماهواره ای خارجی با چنین استقبالی مواجه شده اند و از سویی شبکه های ملی داخلی اینقدر در موضع انفعال و ضعف قرار گرفته اند؟ لذا بايستي با تشکیل گروههای کارشناسی از رشته های علمی مرتبط با موضوع نقاط ضعف و قوت و ابعاد مختلف موضوع را بررسی و برای حل آن چاره اندیشی نماییم.

چرا برنامه ورزشی نود با توجه به زمان پخش در ساعات آخر شب اين همه مخاطب را به خود جذب كرده است؟

چرا سريال و فيلم هايي كه بيشترجنبه فرهنگي وسنتي دارند،مخاطبين بيشتري را به خود جذب مي كنند؟ و...

آینده ماهواره در كشور

با سیاست های رسانه ای و فرهنگی فعلی مي توان گفت گرایش شهروندان به ماهواره بیشتر خواهد شد. ما در سال های آینده شاهد شبکه های فارسی زبان خاص بینندگان اقلیت (Minority programs) هم خواهیم بود. یعنی شبکه های فارسی زبان خاص کودکان، هنرمندان، جوانان، دوستداران موسیقی، علاقه مندان به سیاست و غیره. همچنین شبکه هایی که مخاطب خود را صرفا قومیت های خاص ایرانی تعریف کرده اند. یعنی شبکه هایی برای ترک ها، کردها، بلوچ ها. اگر ما کند پیش برویم مخاطب ایرانی از دست خواهد رفت. نکته دیگر آنکه در سال های آینده تاثیرات سیاسی ماهواره ها بیشتر خواهد شد. هم اکنون همه احزاب مخالف جمهوری اسلامی صاحب شبکه ماهواره ای هستند. فرض کنید فقط سه شبکه به اشاعه اندیشه های چپ مارکسیستی می پردازد. همه اقلیت های مذهبی و دینی- قانونی و غیرقانونی- و حتی دراویش دارای شبکه هستند. شبکه هایی که هر شهروند ایرانی با یک تلفن می تواند در آن حضور یافته و نقطه نظراتش را بگوید و حتی عضو آنها شود.

لذا بايستي براي مقابله با اين هجمه فرهنگي با سياست هاي فرهنگي به مقابله با آن پرداخت وبا سیاست ممنوعیت لازم است اجرا شود. نمي توان كاري را از پيش برد، بلكه باید سواد رسانه ای شهروندان را افزايش داد. باید امکان انتخاب شبکه های سالم ماهواره برای شهروندان فراهم شود. حال چطوری؛ مسوولان بايستي بنشینند ودر اين مورد بررسی کنند.

در ابتدا گفته شد که ماهواره بد است نخرید. برخی خانواده ها گوش نکردند. به هر حال پشت بام منازل شهرها نشان می دهد که چقدر از خانواده ها ماهواره دارند. مسئولين از آن هشدار هم جلوتر نیامدند. به خانواده هایی که ماهواره داشتند چيز ديگري نگفتند و متاسفانه در بین خانواده ها درخصوص ماهواره شکاف اطلاعاتی یا آنچه درباره اینترنت به کار می برند یعنی شکاف دیجیتالی(Digital gap) به وجود آمد. بسیاری از والدین نمی دانند که برای مثال مثلث زرد رنگ بالای برخی تصاویر ماهواره اي یعنی چه؟ علامت خرگوش بالای تصاویر یعنی چه؟ و به دلیل ممنوعیت کسی هم در این مورد صحبت نكرد. نتیجه قابل پیش بینی است. یا  سیاست ارسال پارازیت اجرا شد. این پارازیت ها در طول روز که کودکان و نوجوانان در خانه هستند قطع می شود و زمانی که والدین به خانه می آیند یعنی عصرها ارسال می گردد. در طول روز نوجوانان به راحتی می توانند به هر شبکه ای دسترسی داشته باشند! ولی این امکان برای والدین وجود ندارد. با آمدن آنها شبکه ها پارازیت می شود.كه اين هم از سياست هاي اشتباه و غلط است.

راهکارهای عملی كه به نظر مؤثر مي باشند:

1- بایستی مجوز فعالیت شبکه های تلويزيون خصوصی به انگيزه ایجاد رقابت و افزایش مخاطب صادر شود.

2- باید سواد رسانه ای شهروندان را افزايش داد، و امکان انتخاب شبکه های سالم ماهواره برای شهروندان فراهم شود.

2- برنامه سازی می بایست بر اساس نیاز مخاطب جامعه باشد، در رسانه های معتبر دنیا قضاوت پیام بعهده مخاطب است، در حالیکه در رسانه ملی پیام سانسور شده است، با رفع این مساله در حد معقول مخاطبان افزایش پیدا خواهند کرد. هر چند كه در سالهاي اخير به اين مورد مقداري توجه شده است.

3- رقابت در عرصه رسانه باعث کشش و گرایش مخاطب به رسانه می شود، چنانچه صدا و سیما فرهنگ رسانه های برون مرزی را مغایر با اصول جامعه می داند باید به تولید فرهنگ در برنامه های خود بپردازد، طبیعتا زمانی که این تولید وجود ندارد تهاجم فرهنگي این رسانه ها روز به روز افزایش پیدا خواهد کرد .

بنابراین بر اساس ديدگاه كارشناسان عواملی همچون، محیط بسته، رقابتی نبودن، عمل نکردن براساس نیاز مخاطب، القاء پیام یک طرفه ، آزاد نگذاشتن ذهن مخاطب در انتخاب،دادن قطره چکانی اطلاعات به مخاطب، باعث روی آوردن مخاطبان به سوی رسانه ها و شبکه های برون مرزی و عدم استقبال از شبکه های داخلی می شود..

بديهي است در مقابل هجوم فرهنگي بايد مقابله فرهنگي صورت گيرد. برنامه سازان فرهنگي و هنري و سازمان هايي مانند صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، تبليغات اسلامي ، نظام آموزش و پرورش ، نظام آموزش عالي و ديگر ارگان هاي دولتي بايد در بخش غني سازي و سالم سازي فرهنگ سرمايه گذاري کنند. در مقابل تهاجم فرهنگي بايد فعاليت ، برنامه سازي ،تفريحات سالم و امکانات کافي ايجاد شود . چرا که منع و برخورد تنها راه مقابله نيست. وبالطبع انسان بدان چه منع گردد حريص تر خواهد شد.