براساس اعلام وزارت صنعت امسال در حوزه لوازم خانگی طرح آئین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا به صورت جدی اجرایی خواهد شد. بر همین اساس تمامی تولیدکنندگان و تشکل‌های صنعتی لوازم خانگی تولید داخل تا 15 دی 98 فرصت داشتند که برای 8 گروه کالایی خود فرآیند ثبت و اخذ شناسه را انجام و برای کالاهای خود شناسه دریافت کنند به نحوی که بعد از 15 دی 98 اگر کالایی دارای شناسه کالا نباشد در سطح بازار کالای قاچاق محسوب می‌شود.

این هشت گروه کالایی شامل کولر، یخچال، فریزر، تلویزیون، ماشین لباس شویی، ماکروویو، جاروبرقی و پکیج است که البته طبق اعلام وزارت صمت در قدم‌های بعدی اجرای آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا تمامی اقلام لوازم خانگی را شامل می‌شود.

البته بعد از وقفه ای سه ساله قرار است آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا موضوع ماده 13 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در بخش لوازم خانگی اجرا شود. به نحوی که آیین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا موضوع ماده (13) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اواخر شهریور ماه 1395 از سوی معاون اول رئیس‌جمهوری برای اجرا ابلاغ شد. که براساس ماده 20 این آیین‌نامه مسئولیت اجرای آن‌ را به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول و طبق ماده 12 آن  وزارت صمت موظف شد امکان ثبت شناسه رهگیری و دریافت گواهی الکترونیکی را در سامانه جامع تجارت فراهم و شناسه‌های رهگیری را در سطح تمامی کالاهای مشمول، تضمین کند.

با این وجود این طرح، حداقل در بخش لوازم خانگی، تاماه های پایای سال 98 به اجرا درنیامده بود اما به نظر می‌رسد افزایش قاچاق کالا در پی ممنوعیت واردات و افزایش چشمگیر قیمت‌ها در بازار لوازم خانگی باعث شد که بالاخره آیین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا در بخش لوازم خانگی اجرا شود. البته پیش از آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا، طرح شبنم و ایران کد در راستای تفکیک کالای قاچاق و غیر قاچاق مطرح شده بود که به دلیل گسترش کدهای جعلی در مرحله اجرا متوقف شد.

بر همین اساس مطابق برنامه ریزی ها مقرر بر این شده تا شناسه کالا، کد رهگیری و سامانه جامع گارانتی، ضمانت و خدمات پس از فروش ایجاد شود تا وقتی مصرف کنندگان به مراکز خرید مراجعه می‌کنند بتوانند با استفاده از بارکد کالا مطمئن شوند ضمانتنامه آن اعتبار دارد یا کالا جعلی و قاچاق است. در همین راستا خریداران می‌توانند شناسه کالای لوازم خانگی را به شماره #7777*4* ارسال کنند تا از اصالت کالای خریداری شده خود مطلع شوند.

در حال حاضر سه ماه از سال 99 گذشته است و هنوز اجرای کد شناسه با نواقص زیادی همراه است به نحوی که در فاز اول فقط بر روی کالاها کد شناسه نصب شده و این امکان وجود دارد که بر روی چندین وسیله فقط یک کد شناسه مشابه نصب شود در حالی که باید برای هر کالا یک کد شناسه نصب شود تا از فروش کالاهای قاچاق و فاقد هویت در بازار جلوگیری شود.

به اعتقاد فعالان بازار لوازم خانگی در حال حاضر با اعمال نصب کد شناسه  بر روی کالاها تغییر چندانی در عدم فروش کالاهای قاچاق به وجود نیامده چراکه هر کس کد شناسه یک کالا را به راحتی بر روی کالای مشابه نصب کرده و ابزاری هم برای تشخیص این موضوع وجود ندارد.

فروشندگان لوازم خانگی اعلام می‌کنند کد شناسه دردی از بازار را دعوا نکرده و فقط با تعطیلی بازارها به دلیل کرونا حجم کالاهای قاچاق تا حدودی در بازار کاهش یافته است. جالب اینجاست کسبه معتقدند این کد نمی‌تواند در جلوگیری از فروش کالای قاچاق مؤثر باشد زیرا اشکالات آن راه فرار زیادی را برای فروشندگان کالای قاچاق به وجود آورده است.

مرتضی میری رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در همین ارتباط به خبرنگار تسنیم می‌گوید: از 15 بهمن ماه 98 نصب کد شناسه  بر روی تمام کالاهای لوازم خانگی اجباری شد و همه باید با درج اطلاعات خود در سامانه شناسه کالا نسبت به دریافت کد شناسه اقدام کنند. اما برای مدیریت بازار نصب کد شناسه کافی نیست چراکه بعضاً دیده شده کد یک یخچال بر روی صد دستگاه یخچال مشابه نصب می‌شود.

وی با بیان اینکه قرار شده در فاز بعدی مدیریت بازار لوازم خانگی که از تیرماه امسال آغاز می‌شود کد رهگیری هم بر روی کالاها نصب می‌شود، تصریح کرد: بر همین اساس تولیدکنندگان و واردکنندگان باید با مراجعه به سامانه کد شناسه نسبت به دریافت کدرهگیری و ثبت نام در سامانه گارانتی اقدام کنند.

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی اضافه کرد: البته براساس توافقات به عمل آمده برای آن دسته از کالاهایی که در بازار است هم مقرر شد ضمن پر کردن فرم هایی سریال کالاها اعلام شود تا در صورت مراجعه بازرسین فروشندگان فرم ها را ارائه کنند. البته این توافق تا شهریورماه امسال است و ما به دلیل تعطیلی دو ماهه بازار در تلاش برای تمدید آن به مدت دو ماه دیگر هستیم.