در هیات وزیران لایحه اصلاح قانون پولی بانکی تصویب و واحد پول رسمی کشور تومان تعیین شد.

اگر این مصوبه در مجلس شورای اسلامی تصویب شود واحد تومان به جای ریال رسمیت می‌یابد. چیزی که تا پیش از این مردم از آن در محاوره و خرید و فروش استفاده می‌کردند ولی رسمیت نوشتاری نداشت. گاهی سردرگمی میان تومان و ریال بین مردم به یک مشکل جدی در بانک‌ها و مغازه‌ها تبدیل می‌شد. محسن حاجی‌میرزایی، دبیر هیات دولت از تصویب لایحه اصلاح قانون پولی بانکی در جلسه عصر یکشنبه اول مرداد خبر داد و گفت: بر اساس این لایحه، واحد پول رسمی کشور، تومان و معادل ۱۰ ریال تعیین شد. بدیهی است که تصویب این تغییر در هیات دولت به معنی تغییر واحد پول کشور درحال‌حاضر نیست و این لایحه باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. در صورت تصویب نهایی یک صفر از واحد پول ملی کشور کم خواهد شد.

به باور کارشناسان اقتصادی تغییر واحد پولی ایران بخشی از لایحه اصلاح نظام پولی بانکی است و این تغییر را باید در آن چارچوب دید. در ماده یک قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۵۱ آمده بود که واحد پول ایران ریال است و یک ریال برابر صد دینار و برابر یکصد و هشت هزار و پنجاه و پنج ده میلیونیم ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلای خالص است. همچنین در بند ج این ماده آمده است که تغییر برابری ریال نسبت به طلا به پیشنهاد بانک مرکزی ایران و موافقت وزیر دارایی و تایید هیات وزیران و تصویب کمیسیون‌های دارایی مجلسین میسر خواهد بود. حال اگر این لایحه در مجلس تصویب شود باید دید میزان برابری ریال با طلا چه تغییری می‌کند. ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی مصوبه دولت در زمینه تغییر رسمی واحد پول ملی از ریال به تومان را اقدامی برای تسهیل نسبی مبادلات اقتصادی آحاد جامعه، رسمیت بخشیدن به عرف مورد قبول مردم و انطباق با واقعیت‌های موجود کشور تفسیر کرد. در این‌باره با کارشناسان اقتصادی گفت‌وگو کردیم.

تغییر واحد پول اثری بر اقتصاد ندارد

مسعود دانشمند، عضو هیات رئیسه خانه اقتصاد با بیان اینکه تغییر واحد پول اثری بر اقتصاد ما ندارد به صمت گفت: وقتی مارک آلمان به یورو تبدیل شد تا زمانی که مردم خود را با آن تطبیق دهند و با آن آشنا شوند مقداری طول کشید و نتیجه آن ایجاد تورم بود اما از آنجاکه تومان در بازار ایران رایج است کسی با ریال چیزی نمی‌خرد و ریال یک عدد محاسباتی است بنابراین شوکی به اقتصاد وارد نمی‌کند.او با تاکید بر اینکه باید صفرها را حذف کنیم اظهار کرد: اگر منظور این است که شکل محاسباتی را اصلاح کنیم باید روی حذف ۳ صفر برویم، کاری که ترک‌ها انجام دادند و ۶ صفر را حذف کردند. ما هم باید ریال را نگه می‌داشتیم و ۳ صفر را حذف می‌کردیم. درحال‌حاضر همه ما عددهایمان را به ۱۰۰۰ تومان رند می‌کنیم ولی در دولت، اداره‌ها و.... همه چیز در ورق به ریال می‌آید. بنابراین اگر می‌خواهیم محاسبات‌مان بهتر شود باید ۳ صفر را حذف و یک ریال جدید تعریف کنیم. نه اینکه تومان را که معلوم نیست ریشه‌اش از کجاست و واحد پول رسمی نبوده رسمی کنیم. 

این کارشناس اقتصاد با بیان اینکه حذف ۳ صفر آثار اقتصادی ندارد ادامه داد: می‌توانیم از این به بعد به جای ۱۰۰ تومان بنویسیم یک ریال جدید.اگر صد تومان را به یک ریال جدید تغییر دهیم حجم عددهایی که نوشته و گفته می‌شود کمتر خواهد شد. ممکن است عدد از نظر روحی و روانی کوچکتر به نظراید یا در خرج کردن کمی افراط کنند اما زیاد طول نمی‌کشد تا آدم‌ها خود را تطبیق دهند. او اشاره کرد: واحد پول طبق قانون بانکی ریال تعریف شده و ریال هم با طلا تعریف شده بنابراین اگر بخواهیم این را تغییر دهیم باید قانون را عوض کنیم. هیات دولت تنها می‌تواند پیشنهاددهنده تغییر واحد پول باشد.

اثر تبدیل ریال به تومان به طور تقریبی هیچ است

محمد وطن‌پور، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: وقتی صفرها در پول ما زیاد باشد به این معنی است که پول ملی ما در مقایسه با دیگر پول‌ها و در صورت‌های مالی با صفرهای کاذب روبه‌رو است که هیچ کاربردی ندارد و تنها محاسبات مالی را طولانی و ارزش آن را کم می‌کند. او ادامه داد: اثر تبدیل ریال به تومان بر متغیرهای اقتصاد به طور تقریبی هیچ است و قرار نیست که اتفاق خاصی بیفتد. برای هیچ‌یک از متغیرهای واقعی از جمله اشتغال، تورم و رشد اقتصادی قرار نیست اتفاق خاصی بیفتد.او با اشاره به وجود تورم در کشور بیان کرد: در ۴ دهه گذشته کمتر سالی را داشته‌ایم که تورم کشور زیر ۱۰ درصد بوده باشد، بیشتر ما تورم بالا را تجربه کرده‌ایم. حتی سال‌هایی بوده که تورم بالای ۴۰ درصد را داشته‌ایم. بعد از یک دوره آرامش طبیعی است که دولت‌ها دست به اصلاح پولی بزنند. در واقع بعد از اینکه به یک دوره ثبات نسبی می‌رسند گاهی ۳ تا ۴ صفر را در مناسبات حسابداری خود حذف می‌کنند تا پول کشور را به وضعیت باثبات‌تری برسانند. 

وطن‌پور با اشاره به اینکه اصلاح پولی در دنیا مرسوم بوده و چیز عجیبی نیست، گفت: پیشنهاد کارشناسان مالی کشور به دولت دوازدهم انجام اصلاحات پولی بود. البته اصلاح پولی در خیلی از کشورهای دنیا مورد توجه بوده و می‌تواند اقتصاد کشور را با تقویت بنیادی روبه‌رو کند تا پول کشور در مقابل پول‌های دیگر چند رقمی نشود. او ادامه داد: این اتفاق به صاحبان صنعت اعتماد به نفس می‌دهد چراکه در مناسبات جهانی دیگر نیاز نیست یک عدد بزرگ را ثبت کنند و از این به بعد با یک عدد معقول وارد عرصه جهانی می‌شوند.از طرف دیگر در شرکت‌ها و دستگاه‌ها دیگر با اعداد زیاد در ارتباط نیستند. به طور مثال هرکدام از پروژه‌هایی که احداث می‌شود به طور معمول بین ۶ تا ۸ صفر دارد که همه هم در خواندن کاربرد ندارد و بیشتر زاید است. این کارشناس اقتصاد با بیان اینکه حذف یک صفر و تبدیل بودجه محاسباتی از ریال به تومان آزمایشی است برای انجام یک اتفاق بزرگتر گفت: امیدوارم تا پایان سال بخش برجام بانکی ما یعنی مناسبات بین‌المللی پولی ما با کشورهای دیگر هم گسترش پیدا کند تا بتوانیم وارد رفرم پولی و حذف ۴ صفرشویم.

تاریخچه ریال 

ریال از واژه اسپانیایی و پرتغالی «real» وارد زبان فارسی شده که هم به معنی شاهی است، هم نام سکه نقره رایج در آن دو کشور و در سرزمین‌های وابسته به آن بود. در اواخر سده ۱۸ میلادی، برابر با ۱۰۷۹ تا ۱۱۷۸ در ایران سکه ریال معادل یک‌هشتم تومان ارزش داشت. در زمان شاه طهماسب صفوی (سده ۱۶ میلادی) برابر با ۱۵۰۰ تا ۱۵۹۰ شمسی، واحد پول ایران تومان (سکه طلا) و واحد کوچکتر شاهی (سکه نقره) بود.در سال سی‌ام سلطنت فتحعلی شاه قاجار، سکه نقره به‌نام صاحبقران ضرب و ارزش آن معادل یک دهم تومان تعیین شد. نام این سکه به اختصار به «قران»‌ تبدیل شد. شاهی به کوچکترین واحد پول ایران و معادل یک بیستم «قران» تبدیل شد که در فرهنگ عامه به آن پاپاسی به معنای پشیز و کم‌ارزش هم گفته می‌شد. از آذر ۱۳۰۸ ( نوامبر ۱۹۲۹) تنزل بهای نقره در بازارهای جهانی شدت یافت و به دنبال آن از ارزش سکه نقره قران ایران نیز کاسته شد. در ادامه این موضوع مطرح شد که پایه پول ایران به‌جای نقره بر طلا مبتنی شود.

اسفند همان سال کمیسیون نرخ اسعار «قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران» را تصویب کرد. به‌موجب این قانون، ریال به‌عنوان واحد پول ایران و یک ریال معادل یک دهم یک گرم طلا تعیین و واحد پول تومان کنار گذاشته شد. از اول فروردین۱۳۱۱ (۲۱ مارس ۱۹۳۲) ریال به‌عنوان واحد رسمی پول ایران معرفی شد و پس از حدود یک سده قران جای خود را به ریال داد. از آن زمان تا امروز در ایران واحد پولی به‌نام تومان به طور رسمی وجود نداشته ولی واژه ریال هیچ‌گاه مقبولیت عامه نیافت و مردم همچنان تومان را به کار می‌بردند. در میان مردم واژگان تومان و قران (تُمَن و قِرون) کاربرد داشت و واحدهای رسمی ریال و دینار در محاورات استفاده نمی‌شد.