اشتغالزایی سنگ‌های زینتی

حامد فضلیانی، عضو کارگروه علمی «همایش یکم فیروزه: صنعت و فرهنگ» در گفت‌وگو با صمت درباره جایگاه فیروزه در اقتصاد ایران گفت: سنگ فیروزه دارای جایگاه ایده‌آلی در شمال‌شرق کشور به‌ویژه خراسان، نیشابور و شهرستان فیروزه است به طوری که ۵۰درصد از اقتصاد شهرستان فیروزه از اشتغال در این بخش تامین می‌شود. بیش از ۱۶ هزار نفر در مشهد و نیشابور در بخش تراش، تولید و عرضه فیروزه مشغول به فعالیت هستند. این سنگ می‌تواند در بازارهای صادراتی به خوبی بدرخشد. البته در این زمینه باید گفت در صورتی‌که فیروزه، فرآوری و سپس صادر شود ارزش افزوده بیشتری نسبت به صادرات سنگ خام خواهد داشت. وی درباره مشکلات موجود در فرآیند تولید سنگ فیرزوه نیز اظهار کرد: مهم‌ترین چالشی که در صنعت فیروزه وجود دارد روش‌های قدیم تراش در جواهرسازی است و همین مسئله باعث بروز مشکلاتی در حوزه صادرات شده است. بنابراین اگر قصد داریم وارد بازار جهانی شویم باید محصولی تولید کنیم که سلیقه مشتریان اروپایی باشد تا برای خرید محصولات با کیفیت ترغیب شوند. در غیر این صورت و با روش تراش قدیمی، فیروزه‌های با کیفیت نیشابور که از بهترین سنگ فیروزه‌های دنیا هستند مشتریان خود را از دست می‌دهند. بر همین اساس باید با توجه به کشور مقصد صادراتی و آگاهی از سلیقه‌های مشتری، فیروزه را تولید و عرضه کرد.

به گفته وی در صنعت فیروزه و دیگر سنگ‌های زینتی، مشکلات بسیاری همچون اکتشاف، زمین‌شناسی، فرآوری، بازار و فروش وجود دارد و پژوهش‌های علمی کمی برای آن انجام شده است. بنابراین معرفی این صنعت و به‌دست آوردن آخرین آمار و اطلاعات، تاثیر بسزایی در توسعه، تولید، صادرات و افزایش اشتغالزایی خواهد داشت.فضلیانی درباره اینکه درآمد تولید و صادرات فیروزه چه میزان است نیز اظهار کرد: برآورد دقیقی از صادرات فیروزه ایران وجود ندارد. در این بخش حتی گمرک نیز اطلاعات دقیقی نمی‌تواند ارائه دهد زیرا به دلیل کوچک بودن این سنگ، صادرات آن به شکل چمدانی و مسافری نیز انجام می‌شود؛ به طور نمونه گردشگران خارجی که به ایران مسافرت می‌کنند، فیروزه را با نرخ بسیار پایین خریداری می‌کنند و با خود می‌برند. این درحالی است که فیروزه باید در کشور هدف به نرخ دلار به‌فروش برسد اما خارجی‌ها آن را به ریال از ما خریداری می‌کنند و ارزش افزوده حاصل از آن به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. همین موارد سبب می‌شود نتوان آمار دقیقی از صادرات فیروزه به‌دست آورد.

وی با بیان اینکه در حوزه تولید این سنگ با ارزش نقص قانونی وجود ندارد در ادامه گفت: کمبود برخی قوانین به شکل‌های مختلف مانع صادرات می‌شود، درحال‌حاضر به صراحت در قانون آمده که صادرات فیروزه خام و سنگ معدنی خام ممنوع است و فیروزه یکی از معدود مواد معدنی است که خام‌فروشی آن را نداریم. به طور نمونه فیروزه تولید امریکا برای تراش به ایران آورده می‌شود؛ اما برای صادرات جدا از بحث‌های قانونی باید برنامه‌ریزی دقیقی با توجه به شرایط امروز و اهمیت فیروزه و در راستای کاهش وابستگی به نفت انجام شود تا بتوانیم جایگاه خود را در بازار رقابت بین‌المللی به‌دست بیاوریم.

وقتی بتوانیم بازار جهانی را با فیروزه ایران آشنا کنیم نرخ این سنگ نیز بالا می‌رود و می‌توان در این بخش ارزآوری بالایی برای کشور به ثبت رساند.یکی دیگر از اقداماتی که می‌توان در بخش صادرات سنگ فیروزه انجام داد بازاریابی به طور درست و حرفه‌ای و شناسایی ظرفیت‌های بازارهای بین‌المللی است. با این وجود می‌توانیم در داخل کشور نیز برنامه‌های مدون در راستای تولید و صادرات این سنگ ارزشمند انجام دهیم.به گفته این کارشناس، در سراسر دنیا کیفیت فیروزه نیشابور زبانزد بوده و تولید این سنگ ارزشمند در ایران، چین و امریکا انجام می‌شود؛ اما فیروزه امریکایی و چینی در ایران برش می‌خورد. این کشورها هر چند درحال‌حاضر به عنوان تولیدکننده عمده در جهان شناخته می‌شوند، اما محصول هیچ‌کدام کیفیت فیروزه نیشابور را ندارد و قابل رقابت با محصول ایرانی نیستند.

وی درباره مهم‌ترین سرفصل‌های مقاله‌های ارسالی به اینه مایش نیز اظهار کرد: ۲حوزه کلی برای نگارش مقاله در نظر گرفته شده که نخستین عنوان آن «علوم پایه» است و شامل اکتشاف، استخراج و... است. حوزه دوم «علوم انسانی» است که شامل تاریخ و فرهنگ، جامعه شناسایی فیروزه و... است. پژوهش علمی باید توانایی عملیاتی شدن را داشته باشد و نمی‌توان با هر روشی یک کار علمی ضعیف را اجرا کرد، اما اگر یک کار علمی که کیفیت بالایی دارد بتواند تغییری ایجاد کند به‌طور یقین به اجرا هم در خواهد آمد.گفتنی است این همایش قرار بود در اردیبهشت امسال برگزار شود اما زمان برگزاری آن به مهر تغییر کرد.

ذخایر فراوان سنگ زینتی در ایران

درحال‌حاضر فیروزه ایرانی از شهرت جهانی برخوردار است و بخش عمده‌ای از آن در استان خراسان رضوی یافت می‌شود. در این باره بهروز برنا، معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور چندی پیش به صمت گفته بود: شهر مشهد و استان خراسان‌رضوی به‌دلیل وجود سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به‌ویژه فیروزه نیشابور که در دنیا کم‌نظیر است، ظرفیت دارد که به‌عنوان مرکز سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در نظر گرفته شود. برنا در ادامه افزود: در همسایگی استان خراسان رضوی، کشور افغانستان نیز دارای سنگ‌های قیمتی چون یاقوت و زمرد است.

حال از آنجایی که سلسله معادن در این کشور وجود دارد و به مشهد نزدیک است، شاید در استان‌های خراسان نیز بتوان چنین معادنی را کشف کرد.یکی از راهکارهایی که وجود دارد این است که از خام فروشی این سنگ‌ها جلوگیری کنیم، به این ترتیب که با فرآوری این سنگ‌ها ضمن ایجاد ارزش افزوده، این صنعت را در مناطقی که دارای ذخایر ارزشمند هستند بومی‌سازی کرده و باعث اشتغالزایی در منطقه شویم. برنا با بیان این مطلب در ادامه گفت: سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی، تجارت پرسودی را در سطح جهان به خود اختصاص داده‌اند، به گونه‌ای که مقدار سرمایه در گردش آن، رقم بسیار بالایی را به خود اختصاص می‌دهد و ایران نیز می‌تواند سهم ۱۰درصدی از این تجارت داشته باشد.