به گزارش مازند اصناف قرق مرتع از روش‌های احيای پوشش گياهی در مرتعداری و آبخيزداری است زيرا افزايش تراكم پوشش گياهی در پهنه‌های تحـت قـرق موجب افزايش حفـاظت روی خاک و در نتيجه تثبيت و پايداری آن و كاهش هدر رفت خاک و توليد رسوب می‌شود.

قرق مرتع از نظر علمی به مفهوم جلوگيری از ورود دام‌های اهلی و در برخی موارد دام‌های وحشی به مرتع با هدف ايجاد تغييرات مورد نظر كمی و كيفی در پوشش گياهی، اســتفاده بهينه از ذخيره نزولات آسمانی و حفاظت خاک و كاهش توليد رسوب است.

از آنجا كه مراتع بيشترين سطح خشكی‌های كره زمين را تحت پوشش دارند بنابراین همواره به عنوان مهمترين منابع تأمين غذا مورد توجه بودند.

فرسايش خاک از مسائل و معضلات اساسی در مراتع است كه پايداری اين منبع مهم تأمين مــواد غذایی را تهديد می‌كند.

برای بهره‌برداری و حفاظت از مرتع، به نحوی كه پايداری توليد در آن نيز تضمين شود، ساده‌ترين و مناسب‌ترين روش‌های اجرایی شناسایی و به مرحله اجرا درآید.

احسان احمدی کارشناس مرتع و آبخیزداری در گفت‌وگو با بلاغ، با بیان اینکه از سیاست‌های غلط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، گرفتن حق مالکیت مردم بر مراتع و صدور پروانه‌های چرا در قالب طرح تعادل دام و مرتع یا خروج دام از جنگل و طرح تجمیع جنگل‌نشینان بود، گفت: سیستم علمی محاسبه ظرفیت مرتع غلط است و اکولوژی مرتع در 50 سال اخیر کاملا متحول شد.

احمدی علم اکولوژی مرتع تغییر یافته دانست و با اشاره به اینکه امروزه مراتع تبدیل به بخشی از علم اکوسیستم‌های غیرمتعادل شده، عنوان کرد: در حال حاضر مراتع مطابق با شیوه‌هایی که هزاران سال جوامع بومی و محلی خود را با آن سازگار کرده و بر همان اساس سرزمین آبا و اجدادی خود را حفاظت کردند نیست.

وی افزود: زندگی عشایری بیش از 10 هزار سال قدمت دارد و طی این مدت آنها خود متخصص مراتع شدند و می‌دانند چطور رفتار کنند که محیط اطرافشان زنده بماند.

این کارشناس تصریح کرد: عشایر خود می‌دانند که دقیقا هر جایی که می‌خواهند بروند، چند رأس گوسفند می‌تواند برود و در آنجا چرا کند.

وی گفت: دامداران یک‌سری فرمول‌های ریاضی داشتند و بر اساس آن برنامه‌ریزی‌ها را انجام می‌دادند.

احمدی یادآور شد: سیستم مدیریت اکولوژیک دامداران مشخص بوده که چند خانوار می‌توانند کوچ کنند و از آنجا که این شیوه مدیریت بر مبنای بهره‌برداری پایدار از مرتع بود، همواره جمعیت سرریز عشایر طی نسل‌ها از ایل خارج و به شهرها مهاجرت می‌کردند و در این الگوی عرفی بهره‌برداری از طبیعت، چرای بی‌رویه وجود نداشت و بر همین اساس، در جایی که سازوکار عرفی وجود دارد، پروانه چرا باید به ریش سفید و جامعه بومی سپرده شود.

وی گفت: باید راهکار حفظ طبیعت را از این دانش بومی استخراج کرد و مدیریت این منابع را هم به این جوامع واگذار کرد. حتی جایی که خاطره‌ای از مدیریت بومی منابع طبیعی هم وجود دارد، باید آن را احیا کرد.

احمدی با بیان اینکه در مقابل الگوی استعماری حفاظت از طبیعت، الگوبرداری از نظام‌های عرفی و سنتی مدیریت منابع، قرق‌های بومی و محلی پایه‌ریزی شد، تصریح کرد: قرق‌های بومی، قلمروهای طوایف کوچنده ایرانی هستند که توسط بزرگ‌ترین متخصصان حفاظت از طبیعت یعنی همان جوامع بومی و عشایر، مدیریت می‌شود و این افراد طی قرن‌ها به خوبی از طبیعت حفاظت کردند و باید از این ظرفیت و پتانسیل استفاده شود.

رمضان‌علی فتحی دامدار و از عشایرهای سوادکوه در گفت‌وگو با بلاغ، با بیان اینکه وقتی بهار می‌شد باید بار و بنه سفر به ییلاق را می‌بستیم، می‌گوید: در دوران گذشته هنگامی باید به ییلاق می‌رفتیم خود دام‌هایمان در آن زمان فریاد سر می‌دادند و آرام و قرار نداشتند.

فتحی می‌افزاید: ییلاقات در گذشته پر از علف‌هایی با گل‌های رنگارنگ بود و به طوری که گوسفندان در میان آنها قابل مشاهده نبود اما در حال حاضر اصلا علفی دیده نمی‌شود.

وی ادامه داد: هر فردی برای خود یک مرتع و خانه‌ای کوچک در آنجا داشت و در هنگام بهار به آنجا می‌رفت و حیواناتمان هیچ وقت گرسنه نمی‌ماندند.

این دامدار یادآور شد: هر چند در حال حاضر دامداران و تعداد آنها کاهش پیدا کرد اما مراتع دیگر ظرفیت تولید علوفه گذشته را ندارد.

وی گفت: در حال حاضر مراتع را از بسیاری از دامداران گرفتند و در آنها ویلاهای رنگارنگ به جای علوفه سبز شد.

سید صمد کاظمی مدیر امور عشایر مازندران در گفت‌وگو با بلاغ، درباره قرق‌شکنی در این استان، اظهار کرد: در سطح استان مازندران 5 هزار و 500 عشایر حضور دارند که همه ساله در فصل خرداد ماه به ییلاقات این استان کوچ می‌کنند.

کاظمی افزود: قرق‌شکنی به پاس تشکر از خداوند و به سنت دیرینه‌ای که دامداران عشایر داشتند و با توجه به اینکه 15 خرداد ورود عشایر به مراتع است به این مناسبت همه دامداران وارد مراتع خود می‌شوند.

وی تصریح کرد: بیشترین عشایر در آمل، بابل، ساری و سوادکوه هستند و در سوادکوه مثل ورسک و گدوک مراتع خوبی برای چرای دام وجود دارد.

مدیر امور عشایر استان مازندران تأکید کرد: دامداران نباید پیش از 15 خرداد دام‌های خود را وارد مراتع ییلاق کنند زیرا علوفه رشد کافی ندارد و اگر پیش از زمان مورد نظر وارد شوند به علوفه ضربه وارد می‌شود بنابراین بهترین زمان ورود دام به مراتع 15 خرداد در سطح استان مازندران است.

به گزارش بلاغ، قرق‌های بومی تنها با نظام‌های مدیریت عرفی می‌توانند زنده بماند و نمی‌توان در قالب ساز و کارهای مناطق حفاظت شده فعلی و تفکر دولتی مدیریت شود.

نقش دولت در قرق‌های بومی نباید در قالب تصدی‌گری و حتی تسهیل‌گری باشد چون همین تسهیل‌گری به نوعی تبلیغ شیوه تفکر دولتی است.

دولت فقط باید این قرق‌ها را به رسمیت شناخته و حمایت‌های قانونی را از آنها به عمل آورد و سازمان محیط زیست می‌تواند با به رسمیت شناختن حقوق این جوامع بر سرزمین، واگذاری تصدی‌گری و مدیریت بهره‌برداری از منابع طبیعی قلمرو و همچنین کمک به ایجاد منابع معیشتی جایگزین مانند بهره‌برداری از گیاهان دارویی، توسعه اکوتوریسم و ساماندهی و مدیریت شکار و غیره ایفای نقش کند.