به گزارش مازند اصناف تا پیش از توقف اعزام زائران به حج تمتع در سال 94، سال‌ها بود که مردم به دیدن تبلیغات دلالان حج در خیابان‌ها، بخصوص اطراف سازمان حج و زیارت و البته در فضای مجازی عادت کرده بودند. آنها می‌دانستند عمل دلال‌ها غیرقانونی است، حتی از هشدارهای سازمان حج و زیارت و خط و نشان‌هایش برای برخورد با این گروه هم خبر داشتند، اما دیگر باور کرده بودند که انگار زور دلال‌ها، به قانون و نیروی انتظامی و سازمان حج و زیارت می‌چربد که تهدیدها را جدی نمی‌گیرند و با خیالی آسوده به کارشان ادامه می‌دهند. اما از سال 94 که حج تمتع متوقف شد تا مدتی آگهی‌های خرید و فروش فیش حج هم به پستوها رفتند تا امسال که بار دیگر به سینه دیوارها چسبیدند؛ با این هدف که دارنده‌ها و متقاضیان فیش حج را به هم وصل کنند و از قبل این آشنایی، سودی به جیب بزنند.

جمعیت کل متقاضیان حج تمتع در ایران، یک میلیون و 350 هزار نفر است که امسال قرار است 86 هزار و 500 نفر از این تعداد از ابتدای مرداد تا بیست و ششم آن، به حج اعزام شوند. این رقم در مقایسه با سال 94، افزایشی 35 درصدی دارد. بخشی از این افزایش برای جبران کاهش 20 درصدی سهمیه حج کشورهای اسلامی از سوی عربستان در چند سال گذشته است که به علت توسعه مسجدالحرام رخ داد و بخشی از آن هم در پی رایزنی‌های همان هیات حج ایرانی است.

از این جمعیت که فیش حج‌شان اولویت‌دار است، گروهی به دلایل مختلف نمی‌خواهند یا نمی‌توانند به حج بروند، اما کسانی هم هستند که فیش حجی ندارند و در آرزوی زیارت خانه خدا، مانده‌اند و حاضرند برای چنین سفر معنوی، جان بدهند؛ چه برسد به پول. این دو گروه، کسانی هستند که دلال‌های فیش حج روی آنها حساب باز کرده‌اند و برایشان نقشه کشیده‌اند.

ارزان می‌خرند؛‌گران می‌فروشند

دلال‌ها سه روش برای تبلیغ کارشان دارند؛ اول آگهی‌هایی که روی دیوارها می‌چسبانند؛ دوم فضای مجازی که حتی کانال‌های تلگرامی هم برای جذب مشتری در آن راه انداخته‌اند و سوم پیامک‌هایی که در شمار بالا، به مردم می‌فرستند. یکی از این پیامک‌ها هم بر حسب اتفاق به دست ما رسید که در آن نوشته است:

هرچه خدا بخواهد همان می‌شود ... خرید و فروش فیش حج با قیمت مناسب. شماره تماس (شماره در دفتر روزنامه محفوظ است).

با یکی از این همین دفاتر حج تماس می‌گیریم. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی ما با فروشنده فیش است:

فیش حج می‌خواهم برای اعزام در مرداد امسال. دارید؟

بله چند تا؟

فقط یکی. مگر شما چند تا فیش حج دارید؟

ما عمده‌فروش هستیم. برخی همکاران‌مان تا 200 فیش حج آماده هم دارند. ما کمی کمتر.

هزینه فیش حج چقدر است؟

هزینه‌اش برای شما 16 میلیون تومان است. البته این هزینه از مخارج سفرتان جداست.

خیلی گران نیست؟

پس شما هنوز کامل نگشته‌اید. من می‌توانم به شما کانال‌ها و سایت‌هایی معرفی کنم که در آنها فیش را از «دست» می‌خرید بدون واسطه. همین فروشنده‌های بی‌واسطه، قیمت را تا 30 میلیون تومان بالا برده‌اند.

مگر واگذاری فیش حج جز به بستگان درجه یک قانونا ممنوع نیست؟

قبلا این طور بود، اما حالا دست مردم را باز گذاشته‌اند تا خودشان هم بتوانند فیش‌شان را به غیر واگذار کنند.

با این حساب بازار شما کساد نمی‌شود؟

نه چون یک فرد عادی فقط یک فیش دارد که می‌خواهد با قیمت بالا بفروشد، اما ما عمده فروشیم و چون سود کلی‌مان زیاد است فیش را ارزان‌تر از «دست» می‌فروشیم.

اگر بخواهم فیش‌تان را بخرم. فرآیند کار چگونه است؟

شما همراه با ما و فروشنده، به یک دفتر زیارتی آشنا می‌روید. آنجا طی یک روند کاملا قانونی، فیش به شما واگذار می‌شود.

من شنیده‌ام که تعداد زیادی از این فیش‌ها مربوط به همان دوره‌ای است که حج تمتع متوقف شد. در واقع عمده‌فروش‌های فیش مثل شما،‌ در آن زمان فیش‌ها را از مردم با قیمت ارزان خریدند. این موضوع حقیقت دارد؟

بله یک سری فیش‌ها در آن زمان خریده شده است، اما نه همه آنها.

رئیس سازمان حج و زیارت: این بازار برچیده می‌شود

گفته‌های چند دلالی که خودشان را عمده‌فروش فیش حج می‌خواندند، در این گزارش، نکات زیادی را روشن کرد از جمله این که گرچه سازمان حج و زیارت قصد دارد با آزاد کردن حق واگذاری فیش حج به غیر، بازار سیاه خرید و فروش آن را متوقف کند، اما ناخواسته باعث شده است مردم هم وارد کار تجارت شوند و برای کاسبی با فیش‌های حج‌شان، قیمت‌های کلان پیشنهاد کنند.

این قیمت‌ها طبق بررسی های جام‌جم بین 15 تا 30 میلیون تومان متغیر است، اما همان‌طور که آخرین دلال توضیح داد، از آنجا که دلال‌های فیش عمده‌فروشی می‌کنند،‌ به سود کمتر هم راضی‌اند؛ چون به هر حال سودی فراوان و بی‌زحمت عایدشان خواهد شد و به این ترتیب تک‌فروش‌ها یا همان مردم عادی متضرر می‌شوند و بی‌مشتری می‌مانند.

وقتی از حمید محمدی، رئیس سازمان حج و زیارت درباره دلال‌ها می‌پرسیم، رک و بی‌پرده حرف‌هایمان را تائید می‌کند و می‌گوید: «از گذشته تاکنون سازمان حج بارها به مراجع قانونی دراین باره شکایت کرده است و آزاد کردن نقل و انتقال فیش حج برای مردم عادی هم یکی از راهکارهایی بود که برای کساد کردن این بازار پیش‌بینی کردیم.»

فرآیند نقل و انتقال فیش حج هم آن‌طور که محمدی می‌گوید برای پیشگیری از ورود دلال‌ها به بازار، شرط و شروطی دارد برای مثال فروشنده و خریدار هر دو ملزم هستند در یکی از 2500 دفتر زیارتی در سراسر کشور حاضر شوند تا نقل و انتقال انجام شود و کسی نمی‌تواند به شیوه دلال‌ها،‌ با در دست داشتن یک وکالتنامه،‌ واگذاری را به سرانجام برساند. علاوه بر این هر فرد فقط یک بار حق نقل و انتقال فیش را دارد. با وجود همه این تدابیر اما دلال‌های فیش حج، راه‌های دور زدن قانون را بلدند و می‌دانند هرکدام از این موانع را چگونه رد کنند. رئیس سازمان حج و زیارت اما به راهکارهای تازه‌ای هم فکر می‌کند او توضیح می‌دهد که سازمانش قصد دارد در آینده، بستر مناسبی برای خرید و فروش بی‌واسطه فیش حج برای مردم فراهم کند این بستر به گفته محمدی شاید در قالب سایتی زیر نظر سازمان حج و زیارت باشد، اما آیا این سازمان می‌تواند نرخی مشخص برای خرید و فروش فیش حج تعیین کند تا مردم عادی دلال‌های خرد نشوند و بازار سیاه دلالی بار دیگر شکل نگیرد؟

رئیس سازمان حج و زیارت در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «این یک مقوله پیچیده حقوقی است و باید اول به این پرسش پاسخ بدهیم که آیا سازمان حج و زیارت می‌تواند نقل و انتقال فیش حج را حق قانونی خودش بداند یا نقل و انتقال فیش حق دارنده آن است؟ این موضوع باید طی بررسی‌های حقوقی مشخص شود، اما به هر حال مطمئنم که با ایجاد سایت و نظارت دقیق بازار دلالی از رونق می‌افتد.»

گذشته از توضیحات رئیس سازمان حج و زیارت مسئولی دیگر که مایل نیست نامی از او در این گزارش برده شود، قبول دارد که طی این سال‌ها، سازمان حج و زیارت بارها از دلال‌ها شکایت کرده است، اما اضافه می‌کند که به علت نبود قوانین کافی در این زمینه هرگز با متخلفان برخورد قاطعی نشده است و آنها با پرداخت جریمه‌های اندک،‌ از بند قانون رها شده‌اند و بار دیگر به تخلفاتشان ادامه داده‌اند و به همین علت به نظر می‌رسد اگر قرار است بازار دلالی فیش حج متوقف شود، اول باید خلأهای قانونی برای برخورد با واسطه‌گرها برطرف شود و پس از آن مرجعی همچون سازمان حج و زیارت،‌ نرخی مصوب برای نقل و انتقال فیش حج تعیین کند تا به این ترتیب، ارقام خرید و فروش با نزدیک شدن به موسم حج در مرداد، بالا نرود و نجومی نشود.

/جام جم