به گزارش مازند اصناف؛ آیا پرداخت خمس بر مکلف فوریت دارد یا نه؟ اگر امکان تاخیر دارد یا ندارد و مکلف به هر دلیل تاخیر کرد آیا جریمه دیرکرد به آن تعلق می گیرد؟ یعنی آیا شرع هم مانند بانکها جریمه دیرکرد می گیرد یا فقط بانکها چنین جریمه ای دارند!؟


در یک جمله اگر بخواهیم پاسخ بدهیم باید گفت تاخیر در پرداخت خمس جایز نیست زیرا وجوب پرداخت خمس فوریت دارد و مکلف باید بلافاصله بعد از اتمام سال خمسی مبلغ مذکور را –کم باشد یا زیاد- بپردازد. این فوریت به گونه ای است که حتی تا زمانی که پرداخت نکرده باشد شرعا حق تصرف در سایر اموالش را ندارد ولو اینکه مقدار خمس بسیار کم باشد.


حال اینکه مراد از تاخیر چیست و چقدر است این را شرع تعیین نمیکند. بلکه باید ببینیم در نظر عرف جامعه مقصود از تاخیر چیست و چقدر زمان لازم است تا در نظر عرف تأخیر شمرده شود.


پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

رهبر انقلاب:
«به‌طور کلى تأخیر در پرداخت خمس جایز نیست و مکلف پس از رسیدن سال خمسى لازم است خمس آن را در همان روز بپردازد و تا خمس مالش را نداده، نمى‏‌تواند در مال خود تصرف کند، و اگر قبل از پرداخت خمس در آن تصرف کند، مقدار خمس آن را ضامن است.»

 آیت الله العظمی سیستانی:
«تأخیر جایز نیست مگر به مقدار ضرورت که به طور طبیعی رساندن مبلغ، مستلزم آن است.»

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
«انسان تا خمس مال را ندهد نمى تواند در آن تصرّف کند و نیّت دادن خمس به تنهایى کافى نیست، همچنین نمى تواند خمس را به ذمّه بگیرد و در مال تصرّف کند و چنانچه تصرّف کند کار حرامى کرده و اگر آن مال تلف شود باید خمس آن را بدهد.»

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:
«به طور کلی از زمان تعلق خمس به عین مال، تصرف در آن منوط به اذن از مجتهد جامع الشرایط است.»

آیت الله العظمی نوری همدانی:
«در صورتی‌که عرفاً در پرداخت خمس تأخیر شود برای تصرف در اموال نیاز به مصالحه با مجتهد یا وکیل مجتهد است.»
***


سه نکته:
* اگر سر سال نداشتیم چه کنیم؟
راه چاره چیست؟ اگرکسی سال خمسی اش رسید و مبلغ مذکور را نداشت چه باید بکند؟اگرنتواند در اموالش تصرف کند زندگی اش فلج می شود و برای پرداخت هم فعلا قادر نیست. مقام معظم رهبری در این رابطه می فرمایند:
«در هر صورت اگر در پرداخت خمس مشکل دارید مى‌توانید به یکى از ‏نمایندگان مجاز در امر وجوهات شرعیه مراجعه و پس از دستگردان نمودن به ‏تدریج بپردازید.‏»


** حکم تاخیرچیست؟
حال اگر به هر دلیلی کسی خمسش را تا سال آینده به تاخیر انداخت تکلیفش چیست؟ ایا اگر سال بعد یا در سال های بعد به فکر بیفتد و بخواهد ذمه خود را بری کرده و بدهی شرعی خود را بپردازد حکمش چگونه است؟ رهبر انقلاب در پاسخ چنین سوالی می فرمایند:
«تأخير پرداخت خمس از سال خمسی به سال ديگر جايز نيست، هرچند هر وقت آن را بپردازد ادای بدهی حاصل می‏‌شود.»


*** تاخیر در پرداخت وجوهات هم مثل بانک جریمه دارد یا خیر!؟
سوال دیگر این است که تاخیر مشمول جریمه هم می شود؟ پاسخ این است که خیر، جریمه مالی در کار نیست و اصلا جریمه مالی حتی در بانکها هم وجه شرعی ندارد. لکن قطعا تاخیر بدون دلیل و بدون دست گردان و اجازه از مرجع تقلید یک عمل خلاف شرع است و گناهی بر دوش صاحب آن می افتد که پاک شدن ان با استغفار ممکن است نه با دادن جریمه مالی!

تراز