به گزارش مازند اصناف؛ زمانی نه چندان دور کارگاه‌های تونلی با تعداد زیادی کوره از ابتدا تا انتهای کلاگرمحله جویبار محل کار استادان سفالگری مازندران همچون غلامعلی چینی‌ساز، عزیزالله فکوری، عظیم بخشی، یوسف طالبی و سبحان نجفی بود.

سفالینه‌های کلاگرمحله جویبار بازارهای آن زمان را به تسخیر خود درآورده بودند و چهارشنبه بازار قائم‌شهر و پنجشبه بازار بهنمیر محل عرضه و فروش هنر دست استادان بود.

قدره (کاسه آش) ، گومبکا (ظرف مخصوص نگهداری نیشکر)، دوشون (ظرف مخصوص تولید کره)، گل لوه (ظرف مخصوص درست کردن ماست) و نمک شور (ظرف مخصوص نگهداری نمک) از جمله ظروف سفالی مازندران بودند که در آن زمان مشتریان خوبی هم داشت ولی امروز ...

وضعیت به گونه ای شده است که هنر دست رمضانعلی چینی‌ساز بازمانده سفالگری مازندران در منطقه کلاگرمحله جویبار در پس رنگ و لعاب های ظروف امروزی، رنگی ندارد و اینک وی به امیدهایی در دل به حرفه خاندانش که پنج نسل در خانواده اش رواج دارد ادامه می دهد تا شاید سفالگری باز رونق بگیرد.

هنر دستش پرآوازه و جهانی است تا جاییکه خود می گوید زن جهانگرد فرانسوی پرسان پرسان برای دیدن محل کار و هنر دستش به کارگاهش آمده است اما آنچه در واقعیت محل کارش دیده می شود ذهن آدمی را به سوال می کشاند.

دیدن کارگاه بزرگ چندصدمتری با کوره های بزرگ آن چیزی بود که در ذهن متواتر می‌شود ولی دیدن مکان محقر 50 متری با چرخ سفالگری و یک کوره در گوشه حیات خانه ای در کلاگرمحله جویبار حکایتگر آخرین نفس های هنر سفالگری در مازندران است.

رمضانعلی چینی‌ساز سفالگری که پنج نسل از خاندانش و به مدت 300 سال دراین حرفه مشغول به کار هستند را می توان آخرین بازمانده این هنر در مازندران دانست.

این هنرمند، سابقه سفالگری در ایران را مربوط به کشف آثار 8 هزار سال قبل از میلاد در کمربند غارهوتو بهشهر اعلام کرد و افزود: قدیمی‌ترین سفال های کشف شده ایران مربوط به این غار است.

وی الهام گیری از خصوصیات منطقه برای نقش و نگار سفال ها را از ویژگی های این هنر برشمرد و ادامه داد: نقوش ساده مزین به حیوانات، طبیعت و مناظر زیبا در سفال های کشف شده شمال کشور مشهود است.

چینی ساز گفت: ظروف سفالی ساخته شده در این کوره ها توسط افراد با حمل بر روی حیوانات و رفتن به محلات در شهرها و روستاهای استان فروخته می شد.

وی در توضیح تاریخچه سفالگری مازندران گفت: کلا به معنای کوزه است و در شهرستان های قائمشهر، بابل و جویبار محله «کلاگرمحله» وجود داشت که اهالی این مناطق سفال گران مطرحی بودند.

به گفته چینی ساز خاک رس بکار گرفته شده این مناطق در ظروف سفالی خاصیت رفع املاح و خنک کردن مواد را دارد.

وی افزود: خنک نگه داشتن آب داخل کوزه های سفالی و جذب املاح نمک در داخل ظرف سفالی نمک شور از آن جمله است و اکثر ظروف مورد استفاده مردم آن زمان سفالی بود.

چینی ساز تغییر شیوه زندگی و روی آورن مردم به ظروف امروزی بارنگ و لعاب را زمینه ساز رکود استفاده از ظروف سفالی در جامعه و بالتبع آن تولید این محصولات دانست.

وی گفت: با تغییر سبک تولید محصولات سفالی و ساخت اشیا تزیینی بدنبال ایجاد بستری برای ایجاد رغبت در مردم برای استفاده از این محصولات بودم.

این استاد سفالگری امیدوار به بازگشت مردم به فرهنگ گذشته است و گفت: خوشبختانه هنوز افراد علاقمند به استفاده ازظروف سفالی در جامعه وجود دارند که برای خرید ظروف سفالی به کارگاه مراجعه می کنند.

چینی ساز رونق بخشیدن دوباره این هنر را مستلزم یک عزم همگانی فرهنگی و هنری دانست و گفت: بنده به عنوان یک سفالگر تنها تولید کننده این آثار هستم و محرومیت هنر می بایست با تلاش مسئولان و دست اندرکاران رفع شود.

وی از حمایت هنرمندان بعنوان بستری برای رونق گیری هنر های ریشه دار و قدیمی در جامعه نام برد و افزود: در سال های اخیر جامعه به سمت هنرهای دستی میل و رغبت از خود نشان داده است می توان امیدوار به بازگشت و رونق دوباره هنری همچون سفالگری بود.

چینی ساز به اخذ مهر اصالت یونسکو به دو ظرف سفالی لبنیات و گومبکا اشاره کرد و گفت: ورود سازمان های جهانی برای حفظ هنرهای سنتی نشان گر ارزش و جایگاه این هنرها است که باید درجامعه ماهم موردتوجه قرار بگیرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان‌های قائم‌شهر و جویبار گفت: از زمان های قدیم کوزه‌گرمحله یا کلاگرمحله جویبار مهد سفالگری مازندران به شمار می رفت.

محمد باستانی ادامه داد: در گذشته به‌دلیل فراهم بودن امکاناتی نظیر خاک رس مورد نیاز و حضور هنرمندان چیره دستی همچون خاندان چینی ساز، فکوری، بخشی، طالبی و نجفی، این محله کانون تولید و عرضه ظروف سفالی در مازندران بود.

وی گفت: در کوره های متعدد پخت سفال کلاگرمحله جویبار تعداد زیادی وسایل تولید و برای فروش به بازارهای سنتی شهرهای مختلف مازندران ارسال می شد.

به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قائم‌شهر با تغییر شیوه زندگی و روی آوردن جامعه به سمت استفاده از ظروف غیر سفالی، این هنر برای صاحبانش سودی نداشت و از رونق گذشته آن کاسته شد.

وی ادامه داد: کمک به دستیابی بازارهای موردنیاز می بایست از سوی سازمان های متولی امور بازرگانی و بازار صورت بگیرد تا این تولیدات با رونق در فروش مواجه شوند.

باستانی همچنین از پرداخت تسهیلات با کارمزد پایین به هنرمندان سفالگری به‌عنوان اقدام دیگر در راستای حمایت از این هنر اعلام کرد و افزود: امیدواریم با پرداخت این تسهیلات به صاحبان کارگاه های متروکه و نوسازی آن، روحی دوباره به این هنر ریشه دار و قدیمی مازندران تزریق شود.

یک کارشناس فرهنگی می گوید هنرهای دستی شامل سفالگری، جاجیم‎چه‎بافی، بافت گلیچه، چوقا، شمد و ملحفه، سوزن دوزی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز و چوب و حصیربافی سابقه بس دراز در کشور و از جمله در مازندران دارد و در گذشته به خاطر تامین نیاز های روزمره مردم همیشه مشتری داشته است.

به گفته وی با به‌وجود آمدن عصر جدید و تولید کارخانه ای نیازهای روزمره مردم تغییر کرده و دیگر تولیدات دستی نمی تواند حجم زیاد نیازها را تامین و سلیقه مشتریان را برآورده سازد و لذا عملا بعد از مدتی به نفع تولید مدرن از رده خارج می شوند و اینک تنها نیازهای مادی و تزئینی اندکی از مردم را تامین می کنند.

وی می گوید راز ماندگاری این هنرها در تغییرتولید با توجه به بازار یابی و ارزیابی نیاز مشتریان است که در مازندران با توجه به حضور گردشگران می تواند با تشکیل بازارچه های تولید به مصرف، سوغاتی برای گردشگران باشد و هم می تواند به عنوان مسیری برای تورهای گردشگری تعریف و از این طریق به رونق این بازار ها کمک شود.

ایرنا