به گزارش مازنداصناف ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان میوه و سبزیجات در جهان به شمار می‌آید. با این حال سرانه مصرف میوه در کشور ما یک‌چهارم میانگین جهانی و تنها 120 کیلوگرم در‌ سال است. ماجرا این است که میوه و سبزیجات در بازار ایران نرخ‌های غیرواقعی را تجربه می‌کند و علت آن چیزی نیست جز حکمرانی بلامنازع دلال‌ها در این بازار.

حالا جولان دلال‌ها در این بازار به اندازه‌ای رسیده است که به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری باغداران ایران نه‌تنها میوه با سود 5 تا 7 برابر به فروش می‌رسد، بلکه به استناد گزارش‌های بانک مرکزی، میوه و سبزیجات به صورت متوالی در صدر افزایش قیمت بازار مواد خوراکی قرار دارد. با این حال حمایت از حقوق تولید و مصرف‌کننده همچنان در حد شعار باقی مانده است و میادین میوه‌وتره‌بار که زمانی با هدف عرضه مستقیم پا به عرصه وجود گذاشتند حالا سال‌هاست که میزبان دلال‌ها و واسطه‌ها شده است. واقعیت این است که متولیان تولید میوه حتی یک غرفه از حدود ١٠٠ میدان میوه‌وتره‌بار شهر تهران را در اختیار ندارند و دلال‌ها همواره برنده بازی گرانقیمت مزایده‌های شهرداری بوده‌اند.

قیمت میوه از باغ تا مغازه 5 برابر می‌شود

دراین‌باره «نوذر نگهداری» مدیرعامل اتحادیه سراسری باغداران ایران با تأکید به نقش دلال‌ها در گرانی میوه به تسنیم می‌گوید: از گذشته قیمت میوه در باغ تا مصرف‌کننده تفاوت فاحش داشته و همین موضوع همواره نارضایتی تولیدکننده و مصرف‌کننده را به‌همراه داشته است اما اتفاقی که در مقطع فعلی رخ داده این است که درحال حاضر قیمت خرید برخی از محصولات باغداران به کمتر از هزینه تولید رسیده است.

او همچنین توضیح می‌دهد: قیمت میوه از باغ تا مغازه ۵ برابر می‌شود. برای مثال سیب گلابی که‌ هزار و ۲۰۰ تومان از باغداران خریداری می‌شود در بازار مصرف ۵ هزارو ۵۰۰ تومان قیمت دارد و در شرایطی که هر کیلوگرم هلو در بازار مصرف ٦ تا ٧‌هزار تومان به فروش می‌رسد، اما این محصول ١٥٠٠ تومان از باغدار خریداری می‌شود یا این‌که بهترین شلیل درجه یک به قیمت ٢‌هزار تومان از باغدار خریداری می‌شود، درحالی‌که این محصول در سطح شهر ٨ تا ١٠‌هزار تومان به فروش می‌رود. علاوه بر این گیلاس ١٢‌هزار تومانی بازار تنها ٤‌هزار تومان از باغدار خریداری می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: در میادین مرکزی میوه‌وتره‌بار نیز قبل از این‌که میوه به دست مغازه‌دار برسد، چند مرتبه این محصولات دست به دست می‌شود، از طرفی نیز مغازه‌دار سود بالایی برای خود برمی‌دارد.

از تولید به مصرف شعار است

«حسین مهاجران» رئیس اتحادیه فروشندگان میوه‌وتره‌بار تهران نیز دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: فروش مستقیم که با عناوینی نظیر «از تولید به مصرف» به ادبیات بازار ایران راه یافته در واقعیت، سطحی بالاتر از شعار را تجربه نکرده است. موضوع این است که نگاه واگذارکنندگان غرفه‌های فروش مستقیم، درآمدزایی قابل توجه از اجاره غرفه‌ها بوده است که همین موضوع مانع از واقعی شدن قیمت کالاها و ازجمله میوه می‌شود.

او ادامه می‌دهد: در عمل مصرف‌کنندگان نیز از غرفه‌های به اصطلاح «از تولید به مصرف» استقبال چندانی به عمل نمی‌آورند زیرا مقایسه قیمت‌ها به سادگی برای آنها محرز می‌کند که تفاوت چندانی با سایر بازارها وجود ندارد و از طرفی اجاره سنگین این غرفه‌ها، عرضه‌کنندگان را مجبور می‌کند که با کاهش کیفیت و عرضه میوه‌های درجه ٢ و ٣ تفاوت قیمت‌ها را جبران کنند.

رئیس اتحادیه فروشندگان میوه‌وتره‌بار تهران با تشریح سازوکار دلالی در بازار میوه توضیح می‌دهد: میوه به دو روش از کشاورزان خریداری می‌شود. یک روش این است که کشاورز بار را به صورت مستقیم در اختیار بارفروشان میدان قرار می‌دهد و بارفروشان با حاشیه سود بالا آن را به دلالان خردتر می‌سپارند و روش دیگر «سلف خری» نام دارد که دلال میوه را از روی درخت و قبل از رسیدن از کشاورزان خریداری می‌کند و آن را با چند واسطه به دست خرده‌فروشان سطح شهر می‌رساند.

مهاجران تأکید می‌کند: با این حال دلالان در عرضه میوه نقش پررنگی ایفا می‌کنند و اجاره غرفه‌های فروش مستقیم آن‌قدر سنگین است که کشاورزان جرأت نمی‌کنند به طرف این‌گونه مزایده‌ها بروند.

تولیدکنندگان حتی یک غرفه در میدان ندارند

در میان غرفه‌ها و نمایشگاه‌های مناسبتی و غیرمناسبتی که با شعار عرضه مستقیم برگزار می‌شود میادین میوه‌وتره‌بار منطقه‌ای یکی از بزرگترین داعیه‌داران عرضه مستقیم بوده‌اند به گونه‌ای که هنوز هم با وجود تسخیر این میادین توسط دلال‌ها سازمان میوه‌وتره‌بار در سایت خود مدعی است هدف میادین حمایت از تولیدکنندگان است! براساس مصوبه شورای انقلاب، در بهمن‌ماه ‌سال ٥٨ سازمان میادین میوه‌وتره‌بار و فرآورده‌های کشاورزی زیر نظر شهرداری تهران تشکیل شد. هدف از تشکیل این سازمان کوتاه کردن دست واسطه‌ها از طریق ایجاد ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تعریف شده بود.

اولین میدان پس از تشکیل این سازمان میدان جلال آل‌احمد بود که در همان‌ سال ٥٨ به بهره‌برداری رسید. پس از آن میدان صادقیه و آزادی و سپس پیروزی افتتاح شد. استقبال بالای مردم از میادین میوه‌وتره‌بار موجب شد که سازمان میادین میوه‌وتره‌بار پس از یک توقف ٧ساله، دوباره دست به کار شود و میادین بیشتری در سطح شهر تهران راه‌اندازی کند. این استقبال مردمی از میادین به اندازه‌ای بود که برای تعیین سازوکار میادین میوه‌وتره‌بار لایحه‌ای قانونی تنظیم و تصویب شد. با تصویب این لایحه شمار میادین میوه‌وتره‌بار در سطح شهر تهران به حدود ١٠٠ باب رسید و تقریبا در هر منطقه چند میدان ساخته شد اما همزمان با گسترش میادین میوه‌و‌تره‌بار، این فروشگاه‌های عرضه مستقیم از اهداف اولیه خود فاصله گرفتند و وسوسه درآمدزایی از این میادین، آنها را به تسخیر دلالان و واسطه‌ها درآورد.

نوذر نگهداری مدیرعامل اتحادیه سراسری باغداران ایران دراین‌باره به تسنیم می‌گوید: یکی از راه‌هایی که برای عرضه میوه‌ و تره بار، به صورت مستقیم وجود دارد، میادین میوه‌وتره‌بار سطح شهر است اما با توجه به این‌که میادین به صورت مزایده واگذار می‌شود، باغداران و اتحادیه‌ها توان رقابت با واسطه‌ها را ندارند.او تأکید می‌کند: حدود ١٠٠ میدان میوه‌وتره‌بار در سطح شهر تهران وجود دارد اما اتحادیه باغداران که متولی تولید است حتی یک غرفه در این میادین ندارد.نگهداری با اشاره به قیمت برخی از غرفه‌های میادین میوه‌وتره‌بار ادامه می‌دهد: با وجود این‌که اجاره پایه این میادین ماهانه ١,٥‌میلیون تومان است، این غرف به نرخ‌های بالا واگذار می‌شود که تأمین آن از توان باغداران برای عرضه مستقیم، خارج است. به‌عنوان مثال غرفه میوه میدان قزل‌قلعه با اجاره ماهانه ٣٥‌میلیون تومان، میدان لواسانی ٤٠‌میلیون تومان و در مناطق پایین شهر ١٠ تا ٢٠‌میلیون تومان در مزایده واگذار می‌شود البته برخی از میادین هستند که قیمتی در حدود ماهانه ٥‌میلیون تومان دارند که از کشش لازم برای فروش برخوردار نیستند.

با وجود اقدامات کنترلی، هنوز تا واقعی شدن قیمت‌ها فاصله داریم

با این حال در غیاب بازارهای عرضه مستقیم، نوسان‌های شدید قیمت میوه و پیگیری رسانه‌ها باعث شد دولت به فکر ساماندهی پدیده دلالی در میدان اصلی میوه‌وتره‌بار بیفتد. مسئولیت این امر از سمت دولت به اتاق اصناف کشور واگذار شد و این مرکز اقداماتی برای مهار قیمت میوه در دست اقدام قرار داد. راه‌اندازی سامانه اطلاع‌رسانی دیجیتالی قیمت میوه در میدان مرکزی یکی از این اقدامات بوده و گویا قرار است به منظور شفاف‌سازی و کشف قیمت میوه نرخ‌ها روی تابلوهای «ال‌سی‌دی» در میدان مرکزی به نمایش درآید. به جز این اتاق اصناف کمیته‌ای را در میدان مرکزی با هدف کنترل قیمت‌ها مستقر کرد که متشکل از یک نماینده از اتاق اصناف، نماینده‌ای از وزارت کشاورزی و نماینده دیگری از خرده‌فروشان است.

با این حال مهاجران رئیس اتحادیه فروشندگان میوه‌وتره‌بار معتقد است این اقدامات نمی‌تواند جایگزین فروش مستقیم شود و تنها توانسته است رشد قیمت‌ها را اندکی مهار کند. او برای این توضیح مثالی می‌آورد و به «شهروند» می‌گوید: به‌عنوان مثال در گذشته بارفروش، گیلاس را کیلویی ٤‌هزار تومان از کشاورز خریداری می‌کرد و با قیمت ٢٠ تا ٢٢‌هزار تومان به خرده‌فروش عرضه می‌شد اما درحال حاضر همان گیلاس ٤‌هزار تومانی با قیمت ١٢‌هزار تومان به دست خرده‌فروش می‌رسد که هنوز هم فاصله قیمتی زیادی با نرخ واقعی دارد.

ایران جیب