به گزارش مازنداصناف، یکی از سوالاتی که در خصوص خمس در ذهن خیلی از افراد بوجود می آید این است که با وجود مالیات در دولت اسلامی، خمس چه جایگاهی دارد؟ آیا در حکومت اسلامی مالیات جای خمس یا خمس جای مالیات را می گیرند؟ هرچند به این سوال پاسخ داده شد ولی باز هم مشاهده می شود در ذیل مطالب مربوط به خمس برخی هنوز در این باره ایجاد شبهه و سوال می کنند که مگر حکومت ما اسلامی نیست پس چرا خمس بدهیم و تعابیری از این دست.

برای روشن تر شدن موضوع نکات دیگری به صورت نکته وار و خلاصه در این رابطه بیان می شود:
۱- هیچ فرد عاقلی شک ندارد که جوامع نیز مانند افراد برای بقا و پیشرفت نیازهایی دارند. اقتصاد سالم نسبت به جامعه را برخی تشبیه به  گردش خون در بدن انسان نموده اند.
۲- در نگاه اقتصاد کلان، مالیات مهمترین پشتوانه حکومت ها (چه اسلامی و چه غیر اسلامی) برای تامین و سامان دادن به امور مختلف اعم از اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و عام المنفعه است.

۳- در دوران کنونی نقش مالیات در کشورهای گوناگون دنیا به قدری حیاتی و مهم است که هر اختلالی در کسب آن مساوی است با ناکارآمدی دولت ها در خدمت رسانی.

۴- شاید منشأ اشتباه در جایگاه خمس و زکات و مالیات برای برخی به این دلیل باشد که بنا به یک تقسیم بندی خمس، زکات، خراج و جزیه را مالیات های اولی می نامند. اما مالیات مرسوم در دنیا در این تقسیم بندی به مالیات ثانوی معروف است. زیرا با حکم ثانوی حاکم برای رفع نیازها و گشایش تنگناهای جامعه اضافه بر مالیات‌های نوع اول، وضع می‌شود. (رجوع شود به کتاب مالیات در نظام اسلامی، ص ۶۱)

۵- امام خمینی (ره) به این شبهه در مباحثشان پاسخ دقیق داده اند. ایشان بر این باورند که خمس، همانند زکات و انفال، ملک هیچ کس نیست؛ نه ملک شخص امام و نه ملک منصب او، بلکه متعلق به بیت المال است و امام یا ولی فقیه، فقط ولایت بر تصرف دارند. حتی سهم سادات نیز ملک سادات نیست، بلکه از آنِ بیت المال است، منتها حاکم جامعه اسلامی موظف است گروه‌های سه گانه (یتیمان، مسکینان و در راه ماندگان) را تأمین کند و بر حسب صلاح دید خود، باقی‌مانده آن را در راستای تأمین مصالح جامعه اسلامی به مصرف برساند.

۶- امام خمینی (ره) با یک افق دید وسیع تری می‌فرماید: طرح بودجه‌ای که اسلام مقرر داشته، نشان می‌دهد که تنها برای سد رمق فقرا و سادات فقیر نیست، بلکه برای تشکیل حکومت و تأمین مخارج ضروری یک دولت بزرگ است. (نظام مالی اسلام، ص ۲۶۵ ـ ۳۴۱)

۷- حال به سوال ابتدایی می رسیم که آیا موارد مصرف خمس و مالیات یکی است؟ اگر یکی است پس می شود یکی را به جای دیگری داد؟
همه فقیهان، از جمله امام راحل(ره)، در پاسخ به این سؤال که: آیا پرداخت مالیات، به عنوان خمس، جایز است، یا نه؟ به اتفاق، جواب منفی داده‌اند؛ زیرا مالیات، به گونه‌ای که در همه حکومت‌ها و از جمله دولت جمهوری اسلامی رایج است، از نظر ماهیت و نیز شرایط و متعلقات، با خمس، متفاوت است.

۸- اما چه تفاوتی دارند؟
مالیات دولتی، به هرگونه درآمدی تعلق می‌گیرد، ولی موارد تعلق خمس، موارد خاصی است. گسترده‌ترین مورد خمس، منافع درآمد است. از نظر مصرف نیز، خمس و مالیات تفاوت اساسی دارند؛ زیرا دولت، مالیات را در ترمیم هر نوع چالش حکومتی به کار می‌برد، در صورتی که بخشی از خمس، ویژه یتیمان، مساکین و درماندگان از سادات است و بخش سهم امام نیز در درجه اول، مصرف خاص خود را دارد. (نظام مالی اسلام، ص ۳۴۰)

۹- افزون بر این‌ها، خمس از احکام اولیه اسلام  و مالیات، از احکام ثانویه و حکومتی است، که حاکم اسلامی بر اساس مصلحت و نیاز، آن را جعل می‌کند. و صد البته در روزگار کنونی که کشورها دارای وسعت و جمعیت و مشکلات فراوان هستند ناگزیر به اخذ مالیات می شوند و این موضوع اختصاص به حکومت اسلامی ندارد.

۱۰- بله بر فرض که در زمانی خمس و زکات کفاف هزینه های دولت را بدهد حاکم می تواند دریافت مالیات را متوقف نماید. ضمناً دریافت خمس و زکات، ضمانت اجرایی دولتی ندارد، به خلاف مالیات که از پشتوانه اجرایی دولتی برخوردار است.

منبع: تراز